Η περίοδος 1946-1970 είναι πλούσια σε γεγονότα που εκτυλίχθηκαν εντός και εκτός της Συρίας, αρκετά δε από αυτά καθορίσανε την οριστική δομή την πολιτικής τάξης πραγμάτων στην Συρία. Η χώρα που απαλλάχτηκε από τον γαλλικό αποικιακό έλεγχο το 1946(μετά τον Α΄ΠΠ, η Συρία πέρασε στην γαλλική σφαίρα επιρροής με την γνωστή «Συμφωνία Σάικς-Πικό») βρέθηκε να αντιμετωπίσει δύο σημαντικές προκλήσεις. Η πρώτη, εξωτερικής φύσεως, αφορούσε την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ και την γέννηση της αραβοϊσραηλινής κόντρας και η δεύτερη αφορούσε την αστάθεια στο εσωτερικό της χώρας.
Ο Πρώτος Αραβοϊσραηλινός Πόλεμος (πόλεμος 6 ημερών – 1967) έθεσε τα θεμέλια για μια μακροχρόνια περιφερειακή σύγκρουση, ανάμεσα στον εβραϊκό εθνικισμό (σιωνισμό) και τον ανερχόμενο αραβικό εθνικισμό(γνωστός και ως «Αραβικός Σοσιαλισμός»). Η αφύπνιση της εθνικής ταυτότητας των Αράβων δεν άφησε ανεπηρέαστη την Συρία. Η γεωγραφική της θέση την καθιστούσε σημαντικό κομμάτι διαφόρων περιφερειακών «μεγαλοϊδεατισμών»(Μεγάλη Συρία), αλλά κοιτίδα του ενός, από τα δύο, μεγάλα παναραβικά ιδεολογήματα, το συριακό και το ιρακινό «Μπάαθ». Το «Μπάαθ», το κόμμα του αραβικού σοσιαλισμού και εθνικισμού, ξεκίνησε ως κόμμα της συριακής πολιτικής σκηνής(ιδρυτές του ήταν ο χριστιανός Μισέλ Αφλάκ και ο σουνίτης μουσουλμάνος Σαλάχ Μπιτάρ). Το «Μπάαθ» γενικά, προωθούσε έναν κοσμικό εθνικισμό, βασισμένο στην κοινή γλώσσα και τον πολιτισμό και όχι με βάση την θρησκεία, παρότι σεβόταν και αναγνώριζε το Ισλάμ ως αναπόσπαστο κομμάτι του αραβικού πολιτισμού. Πέρα από τις εμφανείς επιρροές του ευρωπαϊκού εθνικισμού, οι λόγοι όπου το «Μπάαθ» προώθησε έναν εθνικισμό με κοσμικά χαρακτηριστικά οφείλεται στην θρησκευτική ανομοιογένεια της Συρίας. Αυτό οφείλεται κυρίως διότι τα σύνορα των περισσοτέρων κρατών που κέρδισαν την ανεξαρτησία τους από τις πρώην ευρωπαϊκές αποικιοκρατικές δυνάμεις, σύμφωνα με την παραπάνω Συμφωνία είναι «τεχνητά» και δεν εκπροσωπούν το σύνολο του πληθυσμού, εξαιτίας της πολυδιάσπασης που επικρατεί στο εσωτερικό τους. Την κατάσταση αυτή επίσης δυσχεραίνει και η κλασική τακτική των αποικιοκρατών να βάζουν στον στρατό και στα σώματα ασφαλείας εθνικές ή θρησκευτικές μειονότητες για τον έλεγχο της πλειοψηφίας. Έτσι ειδικά στη Συρία, η κυριαρχία του Αλεβίτικου στοιχείου στον συριακό στρατό θα καθορίσει σημαντικά την πορεία των πολιτικών πραγμάτων στην χώρα. Από το 1946 μέχρι το 1971, η Συρία είχε ένα ασταθές δημοκρατικό πολίτευμα που οι εναλλαγές ηγεσιών μέσω πραξικοπημάτων είχε καταστήσει την χώρα, ως την πιο ασταθή χώρα του κόσμου. Η πρώτη γενιά πολιτικών μετά την ανεξαρτησία της (κυρίως αυτοί που πρωτοστάτησαν κατά της γαλλικής αποικιοκρατίας) ήταν αντίθετη με την ανερχόμενη ιδεολογία του παναραβισμού, καθώς γνωρίζανε ότι η εξάλειψη της κρατικής υπόστασης σε ένα νέο παναραβικό κρατικό μόρφωμα, θα σήμαινε το τέλος της πολιτικής τους πορείας και επιρροής στα γεγονότα. Ένα μείγμα προσωπικών φιλοδοξιών και ιδεολογικής πόλωσης θα οδηγούσε σε συχνές ανατροπές και αλλαγές κυβερνήσεων. Σημαντικό γεγονός πριν την άνοδο των Άσαντ ήταν η ένωση της Συρίας με την Αίγυπτο. Η εμφάνιση του Νάσερ στο πολιτικό προσκήνιο της Μέσης Ανατολής άλλαξε το πολιτικό σκηνικό. Οι παναραβιστές στην Συρία αναθάρρησαν με τις διπλωματικές νίκες του Νάσερ και επιδίωξαν προσέγγιση με τον Αιγύπτιο ηγέτη. Το συριακό «Μπάαθ», καθώς και το Συριακό Κομμουνιστικό Κόμμα ανέπτυξαν επαφές με το Κάιρο, ενώ και στο σώμα των αξιωματικών εμφανίστηκε διχασμός ανάμεσα σε παναραβιστές και συντηρητικούς.
Η αποτυχημένη απόπειρα ανόδου στην εξουσία της συντηρητικής παράταξης και η συντριβή της, προκάλεσε ανησυχία στις ΗΠΑ, με τον Πρόεδρο Αϊζενχάουερ να μιλά για το «δόγμα Αϊζενχάουερ». Το συγκεκριμένο δόγμα αφορούσε ένα τρίπτυχο μεσανατολικό πρόγραμμα οικονομικών παροχών, στρατιωτικής βοήθειας και προστασίας των χωρών της περιοχής από την «κομμουνιστική επιθετικότητα». Τελικά η Αίγυπτος και η Συρία προχώρησαν στην ένωση τους, δημιουργώντας την Ηνωμένη Αραβική Δημοκρατία (ΗΑΔ). Εντούτοις, ο «γάμος» μεταξύ των δύο χωρών ήταν σύντομος. Το 1961, η Συρία αποχώρησε από την ΗΑΔ. Η διαμάχη μεταξύ Νάσερ και του καθεστώτος του συριακού «Μπάαθ» (το οποίο ήθελε έναν ενεργότερο ρόλο) και τα σοσιαλιστικά μέτρα του Νάσερ που έπληξαν την εμπορική και αστική τάξη της Συρίας, έδωσαν τέλος σε αυτό το παναραβικό πείραμα. Παρά την σπουδαιότητα της συμμετοχής της Συρίας στο μόνο σοβαρό παναραβικό εγχείρημα, αρκετοί μπααθιστές δεν ήταν ικανοποιημένοι από την εμπειρία της ΗΑΔ. Το συριακό «Μπάαθ» είχε τις δικές του ιδέες και φιλοδοξίες σχετικά με τον παναραβισμό και τον ρόλο της Συρίας και δεν μπορούσε να συγκατοικήσει με τον Νάσερ ή με κάποιον άλλο ηγέτη εκτός του συριακού πολιτικού χώρου. Έπρεπε να βρεθεί ένας αντίστοιχος Νάσερ της Συρίας, που θα έφερνε την πολυπόθητη σταθερότητα και θα προχωρούσε την προσπάθεια της αραβικής αφύπνισης. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, το «Μπάαθ» βρέθηκε να αντιμετωπίσει μια ιδεολογική και δομική κρίση. Η κρίση αυτή ήταν καθαρά αποτέλεσμα των ενδο-θρησκευτικών διαφορών εντός Συρίας.
Στο σώμα των αξιωματικών του στρατού και κυρίως αυτών που είναι φιλικά προσκείμενοι στο «Μπάαθ», άρχισε να πλειοψηφούν Αλεβίτες, Δρούζοι, Χριστιανοί και να μειώνεται το καθαρά μουσουλμανικό (σουνιτικό) στοιχείο. Αυτό δημιούργησε ένα κλίμα διαμάχης ανάμεσα στην σουνιτική πτέρυγα και στην αντισουνιτική. Η εν λόγω διαμάχη επηρέασε και το Πανσυριακό Συνέδριο (κυριαρχούμενο κυρίως από μετριοπαθείς στρατιωτικούς) και την Παναραβική Διοίκηση (κυριαρχούμενη από τους πολιτικούς) του «Μπάαθ». Σε μια προσπάθεια αποδυνάμωσης του Πανσυριακού Συνεδρίου, ο Αφλάκ και οι πολιτικοί διαλύουν το Πανσυριακό Συνέδριο και τα μέλη του περνάνε στην Παναραβική Διοίκηση. Ωστόσο αυτό ήταν το κύκνειο άσμα των πολιτικών του «Μπάαθ». Η στρατιωτική πτέρυγα (με ηγετικές μορφές τους Σαλάχ Τζαντίντ και Χαφέζ Αλ Άσαντ) προχωρά σε πραξικόπημα τον Φεβρουάριο του 1966 κατά της πολιτικής ηγεσίας και καταλαμβάνει την εξουσία.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣΑΝΑΦΟΡΕΣ
RUBIN, Barry. The Truth About Syria, Palgrave Macmillan, New York, 2007.
ΚΟΥΤΣΗΣ, Αλέξανδρος. Μέση Ανατολή: Διεθνείς Σχέσεις και Πολιτική Ανάπτυξη-Τόμος Α΄. Εκδόσεις Παπαζήση. Αθήνα, 1992.
ΗΡΑΚΛΕΙΔΗΣ, Αλέξης. Η Αραβοϊσραηλινή Αντιπαράθεση-Η προβληματική της ειρηνικής επίλυσης. Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, 1991.
ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ, Δημήτρης. Συρία-Ο Κοντινός μας Άγνωστος. Εκδόσεις Επικοινωνίες. Αθήνα, 2002.