ΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΕΙΡΗΝΗΣ ΤΗΣ ΒΙΕΝΝΗΣ (1814 - 1815) ΚΑΙ
ΤΑ ΕΘΝΙΚΑ ΚΑΙ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΑ ΚΙΝΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΠΟΥ
ΕΠΗΡΕΑΣΑΝ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821
- ΓΕΝΙΚΑ
Στο Συνέδριο της Βιέννης (Οκτ. 1814 – Ιουν. 1815) οι αντιπρόσωποι των νικητριών δυνάμεων ίδρυσαν την «Ιερή Συμμαχία» και αποφάσισαν να επαναφέρουν το «παλαιό καθεστώς», το καθεστώς της απόλυτης μοναρχίας - που δέχθηκε καίριο πλήγμα από τη Γαλλική επανάσταση - των αριστοκρατικών προνομίων (αρχή της νομιμότητας). Η επάνοδος στην «αρχή της νομιμότητας» ενίσχυσε τους μοναρχικούς θεσμούς. Οι νικήτριες δυνάμεις καθόρισαν νέα σύνορα στην Ευρώπη, χωρίς να εκτιμηθεί η εθνολογική σύνθεση των πληθυσμών της.
Οι λαοί όμως της Ευρώπης, αμφισβητώντας τις αρχές του απολυταρχικού καθεστώτος, προκάλεσαν από το 1820 μέχρι και το 1848 μία σειρά από εξεγέρσεις.
Ο φιλελευθερισμός και ο εθνικισμός υπήρξαν οι κυρίαρχες ιδεολογίες του 19ου αιώνα και ο άξονας γύρο από τον οποίο κινήθηκαν οι λαοί για την εξασφάλιση της πολιτικής και της εθνικής τους ανεξαρτησίας.
Έτσι δημιουργήθηκαν νέα κράτη στην Ευρώπη είτε από την ένωση μικρότερων (Ιταλία, Γερμανία) είτε από την απόσχισή τους από μεγάλες αυτοκρατορίες (η Ελλάδα και τα άλλα βαλκανικά κράτη από την Οθωμανική Αυτοκρατορία και το Βέλγιο από τις κάτω χώρες).
- ΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΕΙΡΗΝΗΣ ΤΗΣ ΒΙΕΝΝΗΣ(1814-1815)
α. Η σύγκληση του συνεδρίου
Οι τέσσερις μεγάλες δυνάμεις της Ευρώπης που είχαν νικήσει τη Γαλλία του Ναπολέοντα, η Αυστρία, η Ρωσία, η Πρωσία και η Βρετανία, συγκάλεσαν την 1η Νοεμβρίου 1814 συνέδριο στη Βιέννη, για να τερματίσουν και επίσημα τον πόλεμο και να λύσουν τα προβλήματα που αυτός είχε προκαλέσει. Ήταν το «Συνέδριο Ειρήνης της Βιέννης» ( 1814 – 1815). Το συνέδριο κατέληξε στην ομώνυμη «Συνθήκη Ειρήνης» (1815).
Ο ηγεμόνες της Ευρώπης επιδίωκαν να παλινορθώσουν το «παλαιό καθεστώς» των αριστοκρατικών φεουδαλικών προνομίων, το οποίο είχε κλονισθεί σοβαρά από τα πλήγματα που είχε δεχθεί, όσο διαρκούσε η παρουσία των δημοκρατικών Γάλλων στις διάφορες χώρες της Ευρώπης.
Στη Βιέννη οι ηγεμόνες των νικητριών δυνάμεων και οι διπλωμάτες τους συσκεπτόταν και διαπραγματευόταν, για να ρυθμίσουν από κοινού τα διάφορα ζητήματα που είχαν προκύψει από τον πόλεμο και για να συγκεράσουν τις επιδιώξεις των χωρών τους, αλλά τα ιδιαίτερα συμφέροντα τους δε συνέπιπταν. Συμφωνούσαν μόνο στον περιορισμό της Γαλλίας στα προπολεμικά της σύνορα και στην αποκατάσταση του παλαιού εδαφικού και πολιτικού καθεστώτος στις άλλες χώρες της Ευρώπης.
β. Η παλινόρθωση(επαναφορά της απόλυτης μοναρχίας) του παλαιού καθεστώτος
Τα εδαφικά και τα πολιτικά ζητήματα στην Ευρώπη τα χειρίσθηκαν(αφού έγινε δεκτή στο συνέδριο και η ηττημένη Γαλλία) τρείς κυρίως άνδρες, ο υπουργός Εξωτερικών της Βρετανίας κόμης Κάσλρι, ο Καγκελάριος της Αυστρίας πρίγκιπας Μέτερνιχ, ο οποίος και προήδρευσε του συνεδρίου και ο υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας Ταλεϋράνδος. Και οι τρείς πίστευαν πως με την παλινόρθωση του «παλαιού καθεστώτος» ήταν δυνατόν να αναχαιτισθούν οι δυνάμεις της ανατροπής που είχε εκθρέψει η Γαλλική Επανάσταση. Αυτοί και οι εστεμμένοι άρχοντες της Ευρώπης ήταν πεπεισμένοι ότι οι πολυεθνικές Αυτοκρατορίες – Αυτοκρατορίες χωρίς εθνική συνοχή, αποτελούμενες από πολλές επιμέρους εθνότητες. Οι πολυεθνικές αυτοκρατορίες της Αυστροουγγαρίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας διαλύθηκαν μετά τον Α΄ΠΠ. Στην Ευρώπη τα τελευταία πολυεθνικά κράτη της Σοβιετικής Ένωσης και της Γιουγκοσλαβίας διαλύθηκαν το 1990 – της γηραιάς ηπείρου εξυπηρετούσαν – καλύτερα από τα εθνικά κράτη – την ειρήνη, επειδή οι διάφορες γλωσσικές ή θρησκευτικές κοινότητες της ηπείρου, ιδίως της κεντρικής και της ανατολικής δεν είχαν σαφή και διακριτά γεωγραφικά όρια. Αυτές οι διάσπαρτες και ανάμεικτες κοινότητες αν σχημάτιζαν εθνικές πλειονότητες εθνικών κρατών, θα είχαν στην επικράτειά τους ανεπιθύμητες και ευάλωτες μειονότητες, τις οποίες θα διεκδικούσαν γειτονικά κράτη. Αντίθετα με αυτούς, οι λαοί της Ευρώπης έδειχναν να αποφαίνονται υπέρ της Εθνικής Ανεξαρτησίας.
γ. Η εποχή Μέτερνιχ
Στο Συνέδριο της Βιέννης κυρίαρχη προσωπικότητα αναδείχθηκε ο Μέτερνιχ, ανυποχώρητος υποστηρικτής της μοναρχικής εξουσίας και νομιμότητας και της σταθερότητας. Αν και Αυστριακός στην καταγωγή, πίστευε πως ήταν πρώτα από όλα Ευρωπαίος και πως την ιδέα της Ευρώπης στήριζε και προωθούσε. Ήταν εχθρός των εθνικών κινημάτων και των εθνικών κρατών επειδή απειλούσαν τη συνοχή της πολύγλωσσης και πολύδοξης αυτοκρατορίας των Αψβούργων, η οποία «στέγαζε» Γερμανούς, Πολωνούς, Μαγυάρους(άλλη ονομασία των Ούγγρων), Νοτιοσλαύους, Σλοβένους, Τσέχους και άλλους και υπονόμευαν το όραμα της Ευρωπαϊκής ενότητας. Ήταν επίσης εχθρός της δημοκρατίας και των ριζοσπαστικών αλλαγών.
Ο Μέτερνιχ, ο Κάσλι και ο Ταεϋράνδος επεδίωκαν να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για τη διατήρηση μόνιμης ισορροπίας ισχύος στη Ευρώπη για την αποφυγή της κυριαρχίας μιας μεγάλης δύναμης, όπως αυτή της Γαλλίας του Ναπολέοντα. Για να προληφθεί νέα διατάραξη της Ευρωπαϊκής ασφάλειας από την πλευρά της Γαλλίας, δημιουργήθηκε «ανάχωμα» ισχυρών κρατών στα ανατολικά της: το Βασίλειο της Ολλανδίας στο οποίο προστέθηκε και το Βέλγιο και το Βασίλειο της Σαρδηνίας. Ανακηρύχθηκε επίσης η ουδετερότητα της Ελβετίας. Η Πρωσία προσάρτησε όλα σχεδόν τα Γερμανικά εδάφη στα ανατολικά του ποταμού Ρήνου, και έγινε ένα είδος γέφυρας που ένωνε τη Δυτική με την Ανατολική Ευρώπη και χώριζε τη Ρωσία από τη Γαλλία.
Θύματα των ρυθμίσεων αυτών υπήρξαν οι Ιταλικές και οι μικρές γερμανικές χώρες. Η Ιταλία και η Γερμανία παρέμειναν, για μισό αιώνα ακόμη, ιστορικές και γεωγραφικές έννοιες, κατακερματισμένες σε μικρά βασίλεια, πριγκιπάτα και δουκάτα, υπό την επιρροή της Αυστρίας και της Πρωσίας αντίστοιχα.
δ. Το τέλος του Ναπολέοντα και η ίδρυση της Ιερής Συμμαχία
Το έργο του συνεδρίου απείλησε να ανατρέψει ο εξόριστος Ναπολέων Βοναπάρτης, ο οποίος δραπέτευσε από τη νήσο Έλβα, τον τόπο της εξορίας του, τον Μάρτιο του 1815 και αποβιβάσθηκε στη Γαλλία. Ο Ναπολέων ανακήρυξε τον εαυτόν του και πάλι αυτοκράτορα, όμως, χωρίς συμμάχους πιά, αντιμετώπισε στο φλαμανδικό χωριό Βατερλό στις 18 Ιουνίου, τα συμμαχικά στρατεύματα υπό τον Βρετανό στρατηγό Ουέλινγκτον και τον Πρώσο στρατηγό Μπλύχερ. Η ιστορική μάχη κατέληξε στη συντριπτική ήττα του Ναπολέοντα, ο οποίος αναγκάσθηκε να παραιτηθεί και πάλι. Ο ηττημένος και έκπτωτος αυτοκράτορας εξορίσθηκε στη νήσο του νότιου Ατλαντικού Αγία Ελένη, όπου πέρασε τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του έως το 1821.
Οι νικήτριες Ευρωπαϊκές δυνάμεις υποχρέωσαν τώρα τη Γαλλία να υπογράψει νέα συνθήκη ειρήνης, με την οποία έχασε την περιοχή που κατέλαβε η Πρωσία, κατέβαλε στους νικητές πολεμική αποζημίωση και δέχθηκε στρατό κατοχής στο έδαφός της.
Τη συνθήκη ειρήνης ακολούθησε η υπογραφή της συγκρότησης, στις 26 Σεπτ. 1815, της «Ιερής Συμμαχίας» μεταξύ της Αυστρίας, της Ρωσίας και της Πρωσίας, την οποία έσπευσε να καταδικάσει η Βρετανία.
Η Ιερή Συμμαχία των τριών αυτοκρατόρων αποσκοπούσε να ανακόψει την πρόοδο των φιλελευθέρων και των εθνικών κινημάτων. Οι τρείς αυτοκράτορες, ο Φρειδερίκος Γουλιέλμος Γ΄ της Πρωσίας, ο Φραγκίσκος Β΄ της Αυστρίας και ο Αλέξανδρος Α΄ της Ρωσίας, ύψωσαν με τη συμμαχία τους ανάχωμα εναντίον των δυνάμεων που προωθούσαν τις αρχές της «εθνικής αυτοδιάθεσης» και της «λαϊκής κυριαρχίας», αλλά οι δυνάμεις αυτές σύντομα υπερίσχυσαν.
Το συνέδριο Ειρήνης της Βιέννης παλινόρθωσε το «παλαιό καθεστώς» και καθιέρωσε τις αρχές της ισορροπίας των δυνάμεων και της παρέμβασης, στο πλαίσιο ενός συστήματος ασφάλειας(Ευρωπαϊκή Συμφωνία/Concert of Europe), αλλά οι λαοί της Ευρώπης είχαν ήδη ακούσει τα μηνύματα των Γάλλων επαναστατών. Κάτω από την επιφάνεια της παλινόρθωσης δρούσαν δυνάμεις που αμφισβητούσαν τις αρχές στις οποίες αυτή είχε στηριχθεί. Φιλελεύθεροι ηγέτες, υποστηρικτές της εισαγωγής μεταρρυθμίσεων για την εξασφάλιση συνταγματικής και ευνομούμενης αντιπροσωπευτικής πολιτείας και ριζοσπάστες, υποστηρικτές δηλαδή της ανατροπής των μοναρχικών καθεστώτων για την εγκαθίδρυση αβασίλευτων πολιτευμάτων, συγκρούονταν πλέον με τους συντηρητικούς, τους στυλοβάτες της παλινόρθωσης.
3.ΤΑ ΕΘΝΙΚΑ ΚΑΙ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΑ ΚΙΝΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
α. Οι δυνάμεις της προόδου και οι πολιτικές ανατροπές
Ο κόσμος που προήλθε από την εικοσιπενταετή αναστάτωση την οποία προκάλεσαν η Γαλλική επανάσταση και οι Ναπολεόντειοι πόλεμοι (1789-1815) ήταν διαφορετικός από τον προγενέστερο. Παρόλο που οι νικητές «παλινόρθωσαν» το παλαιό καθεστώς – οι εστεμμένοι ανέκτησαν τους θρόνους τους και οι ευγενείς τις θέσεις τους- είχαν σημειωθεί πολλές αλλαγές στα χρόνια των μεγάλων κοινωνικών και πολιτικών ανατροπών. Σε πολλές χώρες της Ευρώπης εκρηκτικές πολιτικές εξελίξεις είχαν ήδη εκδηλωθεί ή επρόκειτο να εκδηλωθούν. Οι δυνάμεις της συντήρησης συγκρούονταν με αυτές της προόδου, τις οποίες εξέφραζαν ο εθνικισμός, ο φιλελευθερισμός και ο ριζοσπαστισμός.
Στο κλίμα αυτό των μεγάλων ανατροπών και των συνακόλουθων δεινών, αλλά και των μεγάλων προσδοκιών, αναπτύχθηκαν ρωμαλέα εθνικά και φιλελεύθερα κινήματα σε διάφορες χώρες της Ευρώπης και του κόσμου γενικά, όπου έφθασαν τα μηνύματα της Γαλλικής Επανάστασης. Η διάκριση μεταξύ των δύο κινημάτων δεν είναι πάντοτε εύκολη, αφού τόσο τα εθνικά όσο και τα φιλελεύθερα κινήματα είχαν ως βάση κοινά στοιχεία. Εθνικά κινήματα θεωρούμε τις κινήσεις μεταξύ ανθρώπινων κοινοτήτων με κοινή γλώσσα ή/και θρήσκευμα, με διακριτές παραδόσεις και ιστορία, με αντίληψη κοινής ταυτότητας μεταξύ των μελών τους, οι οποίες κοινότητες επεδίωκαν την ανεξαρτησία τους από την εξουσία άλλης διακριτής κοινότητας. Φιλελεύθερα κινήματα την ίδια εποχή θεωρούμε τις κινήσεις που προωθούσαν συνταγματικούς και κοινοβουλευτικούς θεσμούς για την εξασφάλιση των πολιτικών δικαιωμάτων και ελευθεριών των πολιτών. Η διάκριση μεταξύ των δύο αυτών συγγενών κινημάτων γίνεται καλύτερα κατανοητή υπό το φως δύο διακριτών εννοιών, της έννοιας του έθνους και της έννοιας του λαού. Τα εθνικά κινήματα αποσκοπούσαν στην προβολή και την επικράτηση ενός έθνους, μιας πολιτιστικής δηλαδή κοινότητας. Τα φιλελεύθερα κινήματα, μολονότι προωθούσαν και αυτά σε πολλές περιπτώσεις τη υπόθεση ενός έθνους, κατά βάση επεδίωκαν την κατοχύρωση των δικαιωμάτων ενός λαού, του λαού με την έννοια της πολιτικής κοινότητας, η οποία αποκτά πραγματική υπόσταση και έχει συγκεκριμένο ρόλο στο πλαίσιο ενός καταστατικού χάρτη, του Συντάγματος.
β. Ο χαρακτήρας των κινημάτων.
Ένα από τα πρώτα κινήματα υπήρξε η Αμερικανική Επανάσταση του 1776, η οποία είχε στοιχεία των εθνικών και φιλελεύθερων κινημάτων που εκδηλώθηκαν στην Ευρώπη και αλλού τον 19ο αιώνα.
Στην Ευρώπη, από το 1792 όταν οι Γάλλοι προσπάθησαν να εξαγάγουν την Επανάσταση, αλλά κυρίως μετά την ανάληψη της εξουσίας από τον Ναπολέοντα, εκδηλώθηκαν διάφορες κατά τόπους αντιδράσεις εναντίον της Γαλλικής κατοχής.
Στη Βρετανία, την ίδια εποχή, ο εθνικισμός πήρε τη μορφή προβολής και υποστήριξης των παραδοσιακών θεσμών της χώρας, του κοινοβουλευτισμού και των ατομικών ελευθεριών.
Στην Ισπανία εκδηλώθηκε και αναπτύχθηκε πνεύμα αντίστασης κατά των Γαλλικών στρατευμάτων.
Στην Ιταλία η παρουσία των Γάλλων δεν προκάλεσε μεγάλη αντίδραση. Η δημιουργία νέων κρατικών ενοτήτων στην κατατεμαχισμένη από τον Ναπολέοντα Ιταλία, σε συνδυασμό με τη μεγάλη απήχηση των επαναστατικών ιδεών, ευνόησε την ανάπτυξη μιας ευρύτερης Ιταλικής εθνικής ταυτότητας και της επιθυμίας να δημιουργηθεί ενιαία πατρίδα.
Στην Πολωνία το εθνικό κίνημα αναπτύχθηκε κυρίως ως θετική ανταπόκριση στις αρχές που ευαγγελίζονταν οι Γάλλοι, για τον λόγο ότι οι αντίπαλοι του Ναπολέοντα, δηλαδή οι Αυστριακοί, οι Πρώσοι και οι Ρώσοι, ήταν κυρίαρχοι των Πολωνών.
γ. Το εθνικό κίνημα των Γερμανών.
Πολύ σημαντικό υπήρξε το εθνικό κίνημα των Γερμανών. Αναπτύχθηκε στην κατακερματισμένη Ναπολεόντεια Γερμανία και τα βασικά χαρακτηριστικά που απέκτησε μέσα στο κλίμα των μεγάλων συγκρούσεων και ανατροπών της εποχής αυτής επηρέασαν γενικότερα την ανάπτυξη του εθνικισμού. Οι Γερμανοί αντέδρασαν όχι μόνο κατά της Γαλλικής παρουσίας, αλλά και κατά των επαναστατικών ιδεών και του Διαφωτισμού. Ήταν η εποχή του κινήματος που ονομάσθηκε ρομαντισμός (Ένα γενικότερο καλλιτεχνικό ρεύμα του τέλους του 18ου και των αρχών του19ου αιώνα που αναγνωρίζει το συναίσθημα ως πηγή έμπνευσης) και που αμφισβήτησε τον ορθολογισμό ( Επιστημονική μέθοδος που βασίζεται στους κανόνες λειτουργίας της ανθρώπινης λογικής). Ο ρομαντισμός επηρέασε καθοριστικά το εθνικό κίνημα των Γερμανών, οι οποίοι ως τότε ήταν οι κατ΄εξοχήν κοσμοπολίτες της Ευρώπης. Οι Γερμανοί της εποχής πίστευαν ότι κάθε λαός, δηλαδή μία κοινότητα ανθρώπων που έχει τη δική της γλώσσα, τα δικά της έθιμα και το δικό της πνεύμα, έχει τον δικό του πολιτισμό, αυτός δε ο πολιτισμός έχει εθνικό χαρακτήρα.
δ. Τα κυριότερα κινήματα στην Ευρώπη κατά το πρώτο τέταρτο του 19ου αιώνα.
Τα όρια του φιλελευθερισμού δοκιμάσθηκαν στις επαναστάσεις που εκδηλώθηκαν στην Ευρώπη κατά το πρώτο τέταρτο του 19ου αιώνα.
Η πρώτη σοβαρή πρόκληση κατά της νομιμότητας της παλινόρθωσης εκδηλώθηκε το 1820 στην Ισπανία, η οποία εισήλθε σε μία από τις πιο ταραχώδεις περιόδους της ιστορίας της. Βασιλική αντεπανάσταση (εσωτερική ανατροπή μιας ομάδας επαναστατών από άλλους επαναστάτες οι οποίοι είτε πρόσκεινται στην επίσημη κρατική εξουσία είτε στρέφονται και αυτοί εναντίον της) το 1822 οδήγησε τη χώρα σε ακυβερνησία, με συνέπεια την επέμβαση Γαλλικών στρατευμάτων για την προστασία της μοναρχίας.
Τον Αύγουστο του 1820 εκδηλώθηκε επανάσταση και στην Πορτογαλία.
Σοβαρές αδυναμίες παρουσίασαν τα φιλελεύθερα κινήματα στις χώρες της ιταλικής χερσονήσου. Πολλοί φιλελεύθεροι Ιταλοί υποστήριζαν πως προείχε η ενοποίηση των ιταλικών χωρών σε ενιαίο εθνικό κράτος, άλλοι πάλι έκριναν πως προείχαν η εισαγωγή φιλελευθέρων μεταρρυθμίσεων και η οικονομική ανάπτυξη, παρά η ενοποίηση υπό το σκήπτρο ενός μονάρχη.
Η επανάσταση άρχισε τον Ιούλιο του 1820 στον Ιταλικό νότο, στο βασίλειο των Δύο Σικελιών, με την υποστήριξη των Καρμπονάρων ( μέλη μυστικών επαναστατικών εταιρειών, πατριωτικού και φιλελεύθερου χαρακτήρα, που ιδρύθηκαν στην Ιταλία στις αρχές του 19ου αιώνα) ριζοσπαστών που προωθούσαν ριζικές πολιτικές μεταρρυθμίσεις και αβασίλευτο πολίτευμα. Τον Μάρτιο του 1821 εκδηλώθηκε επανάσταση και στο Πεδεμόντιο, με την υποστήριξη και πάλι των Καρμπονάρων, αλλά τον Απρίλιο του ιδίου έτους στρατεύματα της Αυστρίας την κατέστειλαν. Στην γηραιά ήπειρο η αντιπαράθεση του φιλελευθερισμού και του ριζοσπαστισμού με την Ιερή Συμμαχία έληξε προς το παρόν με την ήττα των πρώτων.
Στην Οθωμανική Αυτοκρατορία πρώτοι οι Έλληνες, ιδίως μετά την κατάληψη των Επτανήσων από τον Ναπολέοντα το 1797, άκουσαν και δέχθηκαν τα ανατρεπτικά μηνύματα των Γάλλων κα ανέπτυξαν ισχυρό εθνικό κίνημα, που οδήγησε στην ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821.
Η σημασία της Ελληνικής Επανάστασης υπήρξε καταλυτική για την ιστορία της Ευρώπης. Μέχρι του 1821 η ιστορία της Ευρώπης παρά τις αναφερόμενες γενναίες απόπειρες φαίνονταν να υποκύπτει στα αναχρονιστικά συνθήματα. Εάν δεν αποφάσιζαν οι Έλληνες να τολμήσουν, ότι τόλμησαν στην Αγ. Λαύρα και στη συνέχεια σε όλη την υπόδουλη Ελλάδα, είναι ζήτημα εάν ο 19ος αιώνας θα χαρακτηρίζονταν σήμερα ως αιώνας των εθνοτήτων, δηλαδή της αποκατάστασης των εθνικών κρατών. Οι Έλληνες δεν αποτίναξαν μόνο το ζυγό υπό τον οποίο οι ίδιοι ευρίσκονταν, αλλά κατήργησαν έμμεσα την έννοια κάθε ζυγού στην Ευρώπη ολόκληρη και δημιούργησαν τις ηθικές και πολιτικές προϋποθέσεις για την εκδήλωση των διαφόρων εθνικών εξεγέρσεων, οι οποίες είτε πέτυχαν, όπως στην Ιταλία, είτε επανειλημμένα και τραγικά κατεστάλησαν, όπως στην Πολωνία, έδωσαν στον 19ο αιώνα το χρώμα του και το μέγα ιστορικό του νόημα.