Οι Αλεβίτες
Γράφει ο Αντγος ε.α. Φωτιάδης Ιωάννης, π. Υπαρχηγός Ε.Φ .Κύπρου.
Γενικά
Οι Αλεβίτες είναι μία σπουδαία θρησκευτική μειονότητα που κατοικεί κυρίως στην Τουρκία. Σύμφωνα με έγκυρες πηγές, στην Τουρκία υπάρχουν 73 και κατ' άλλους 67 εθνικές μειονότητες. Ο πρώην πρόεδρος της Τουρκίας Τουρκούτ Οζάλ [1927-1993] παραδέχθηκε ότι υπάρχουν 25, ενώ διά τον εαυτό του έλεγε ότι ήταν Κουρδικής καταγωγής. Όλες οι παραπάνω μειονότητες θεωρούνται σύμφωνα με το Σύνταγμα της Τουρκίας, Τούρκοι υπήκοοι και Τουρκικής εθνότητας. Η διεθνής βιβλιογραφία για το θέμα είναι πλούσια, ενώ η Ελληνική είναι σχετικά μικρή.
Εθνότητες-Μειονότητες στην Τουρκία
α. Αναγνωρισμένες μειονότητες: Εβραίοι-Τούρκοι 27-30.000, Αρμένιοι-Τούρκοι 70.000, Έλληνες Ορθόδοξοι 3-4.000 [με 250.000 Εκτός Τουρκίας, ευρισκομένων εις Ελλάδα, Η.Π.Α., Αυστραλία, Ευρώπη], Συροχαλδαίοι 4.500-5.000.
β. Μη αναγνωρισμένες Ομάδες: Διά τις οποίες η Ε.Ε. ζητάει την αναγνώρισή τους από την Τουρκία. Κούρδοι 17-18.000.000 [κατά τους Κούρδους 36-38.000.000], Πόντιοι [Ελληνικής καταγωγής] 700.000, Λαζοί [Ελληνικής καταγωγής] 900.000, Τσέτες- Ρωμά 2.500.000.
γ. Πέραν των παραπάνω, υπάρχουν και Αζερμπαϊτζανοί, Τουρκμένιοι, Κιρκάσιοι, Αλβανοί και οι Ελληνικής καταγωγής Βαλαάδες, Γκαγκαούζοι κ.α. Από την απογραφή του 1968 προκύπτει ότι η Τουρκική γλώσσα ομιλείται ως μητρική από 20.000.000.άτομα. Οι υπόλοιποι μιλούσαν άλλη γλώσσα.
Προέλευση Αλεβιτών
Μετά τον θάνατο του Μωάμεθ το 632 μ.χ, άρχισαν συζητήσεις διά την διαδοχή του. Τρία ήταν τα κριτήρια: Η παράδοση, η συγγένεια προς τον Μωάμεθ και γλώσσα. Κάθε κριτήριο είχε και τους οπαδούς του. Διά το α' κριτήριο ήταν ο Εμπουρμπεσκίρ ,ενώ δια τα άλλα δύο ο Αλή. Ο τελευταίος ήταν γαμβρός και ανιψιός του Μωάμεθ. O Μωάμεθ μπροστά σε χιλιάδες πιστούς στη Μέκκα είχε επιλέξει διάδοχό του τον Αλή, τελικά επικράτησε ο Εμπουρμπεσκίρ. Στη συνέχεια ανέλαβαν οι Ομάρ, Οσμάν και το 656 μ.χ ο Αλή. Μετά από νέες διαδοχές, δολοφονήθηκε και ο υιός του Χουσεΐν. Από τότε προέκυψε ο Αλεβιτισμός, ο οποίος υποστήριξε ότι δικαίωμα της διαδοχής του Μωάμεθ, είχε ο Αλή.
Χαρακτηριστικά, τι πρεσβεύουν
α. Ο διδάκτωρ ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Πρίνστον των Η.Π.Α., Νίκος Μιχαηλίδης που έκανε έρευνα στην Τουρκία γράφει: Η αλεβιτική αίρεση είναι ένα σιιτικό παρακλάδι, με χριστιανικές δοξασίες και αποτελεί σημείο αιχμής, διά την σουνιτική Τουρκία του Ερντογάν. Είναι φίλα προσκείμενοι προς τους Ορθοδόξους. Θεωρούν αδέλφια τους τους Σύρους αλαουϊτες και τον Πρόεδρο Μ. Άσαντ. Πολλοί θεωρούν τους Αλεβίτες κρυπτοχριστιανούς ή εν δυνάμει Χριστιανούς. Η Συρία από την 10ετία του 1970 κυβερνάται από την αλαουτική οικογένεια του Άσαντ.
β. Όλα πρέπει να βασίζονται στην αγάπη, αδελφοσύνη, ελευθερία σκέψεως, εκφράσεως. Είναι κατά των διακρίσεων. Ανάβουν κεριά στις θρησκευτικές εορτές - προσκυνήματα, όπως στον τάφο του Αλή, στο τέμενος Ομαγιάτ στην Δαμασκό. Νηστεύουν το κρέας για τον θάνατο του Αλή. Ο Αλεβίτης διαφέρει από τον Σουνίτη. Με την ενδογαμία, την εσωτερική ενότητα και ταυτότητα. Εθνολόγοι και μελετητές έχουν καταλήξει ότι οι Αλεβίτες αποτελούν Εθνοτική Ομάδα ή ισοδύναμό τους.
γ. Κατά τον Απόστολο Βακαλόπουλο, προσφέρουν λατρεία σε Χριστιανούς Αγίους, τους οποίους ταυτίζουν με Μουσουλμάνους Αγίους, Παναγία, Άγιο Γεώργιο, Πρ. Ηλία [Χιδάρ Ελέζ], Αγία Τριάδα κ.α.
δ. Από περιγραφές περιηγιτών αρχών του 20ου αιώνα προκύπτει ότι οι γυναίκες είχαν καταπληκτική ομοιότητα με τις Ελληνίδες ποιμενίδες, των Ορεινών περιοχών της Ελλάδος. Είναι ιδιαίτερα εχέμυθοι γύρω από την πίστη τους και την θρησκεία τους.
Πληθυσμιακά στοιχεία
α. Στην Τουρκία δεν υπάρχουν στοιχεία διά τους Αλεβίτες. Έχει τον τρόπο να αποκρύπτει και να παραποιεί τα στοιχεία όπως θέλει. Από εκτιμήσεις ειδικών, οι Αλεβίτες είναι άνω των 16.000.000 κατοίκων.
β. Κατά μία εκδοχή λάτρευαν τον Αλή, ενώ παρατηρούσαν διάφορες Χριστιανικές Ιεροτελεστίες, από τις οποίες επηρεάσθηκαν. Κατά άλλη την επικρατέστερη, προέρχονται από εξισλαμισθέντες πληθυσμούς. Η δημοσιογράφος Τάνια Μποζανίτου που έχει εκτενή έρευνα επί του θέματος αναφέρει πολλά, ''διά τους άγνωστους συγγενείς μας''.
γ. Ένα μεγάλο ερώτημα θα πλανάται συνέχεια. Τι έγινε όλος εκείνος ο κόσμος του Βυζαντίου. Όταν προ ετών ο τ. Πρόεδρος της Γαλλίας Ζακ Σιράκ, είπε σε Τούρκο Υπουργό ότι ''Είμαστε όλοι παιδιά του Βυζαντίου'', σήκωσε θύελλα διαμαρτυριών.
δ. Ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας-Τιράνων και Δυρραχίου κ.κ Αναστάσιος στο βιβλίο του ''ΙΣΛΑΜ'' λέει: ''Το κοράνι περιέχει πολλές νύξεις περί Χριστιανών και έχει υιοθετήσει διαφόρους ιδέας και διηγήσεις από την Καινή Διαθήκη και τα απόκρυφα Ευαγγέλια. Σε δεκατρία κεφάλαια του Κορανίου, γίνεται μνεία διά την Παναγία με τιμητικό τίτλο ''η Μαρία, ως άσπιλος Παρθένα, αγνή πάσης κηλίδας μεταξύ όλων των γυναικών''.
ε. Υπόψιν ότι ο Τουρκικός στρατός δεν αποτελεί θεσμό δυτικού τύπου. Αποτελεί δημιουργό και θεματοφύλακα της εθνικιστικής κοσμικής εξουσίας, όπως αυτή διαμορφώθηκε από τον Κεμάλ μετά την Μικρασιατική καταστροφή. Το επόμενο θύμα του Τουρκικού εθνικισμού μετά τις Χριστιανικές κοινότητες που εξόντωσε το σύστημα από το 1914, υπήρξε το Ισλάμ. Κατά τον διεθνολόγο Βλάση Αγτζίδη: Ο Ζιγιά Γιόκαλπ [1876-1924] έναν από τους τρεις πατέρες του παντουρκισμού [και ποιητή], πρότεινε το 1914, ανοικτά την υπέρβαση της χαλαρής πολυεθνικής και θρησκευτικής Οθωμανικής αυτοκρατορίας και την μετατροπή των ομάδων που ζούσαν σ' αυτήν, σε ένα ομοιόμορφο Τουρκικό σώμα [combat body]. Ο παραπάνω επηρεασμένος από τον Γερμανικό Εθνικισμό, διαμόρφωσε ένα πλαίσιο, το οποίο περιείχε ιδεολογική βάση. Στόχος όλων: Η διαμόρφωση Εθνικιστικής Οικονομίας, η οποία θα μπορούσε να δημιουργηθεί μόνο με Εθνική Ομοιογένεια.
Διώξεις
Ο Σουλτάνος Σελίμ Α΄ [βασίλευσε μεταξύ 1512-1520], επονομαζόμενος γιαβούζ [=σκληρός], το 1513 εκτέλεσε 40.000 άτομα από ηλικίας 7 έως 70 ετών. Οι γενίτσαροι τον 19ο αιώνα, εξόντωσαν μεγάλο αριθμό Αλεβί. Σε πολλές περιπτώσεις το κράτος είχε εξαρτήσει την ηλεκτροδότηση της χώρας [ιδιαίτερα στα ορεινά], από το κτίσιμο των τζαμιών. Οι Αλεβίτες κατά την Οθωμανική αυτοκρατορία και μέχρι το 1865 δεν εστρατεύοντο. Ο Κεμάλ Αττατούρκ ο οποίος πρόσεχε καλά τα βήματά του, δεν επέτρεπε την άνοδο των Αλεβί σε υψηλά κλιμάκια στο στράτευμα. Μεγάλο μέρος των Αλεβί λόγω των διώξεων και διακρίσεων , ωθήθηκαν και συσπειρώθηκαν σε αριστερές και ακροαριστερές οργανώσεις.
Σήμερα:
α. Διαμαρτύρονται για τον περιορισμένο αριθμό Αλεβιτών βουλευτών στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση, τις διώξεις , αποκλεισμό τους από τα υψηλά κλιμάκια των Ενόπλων Δυνάμεων και άλλες κυβερνητικές θέσεις.
β. Απευθύνουν αιτήματα προς την Τουρκική κυβέρνηση και απειλούν με προσφυγές, προκειμένου τα παιδιά τους να εξαιρούνται από το μάθημα των σουνιτικών [θρησκευτικών στο σχολείο ]. Όπως δηλαδή συμβαίνει με τα παιδιά των Χριστιανών-Εβραίων. Ζητούν την κατάργηση της Διευθύνσεως θρησκευτικών υποθέσεων και επιστροφή των μοναστηριών των Δερβίσηδων υπό τον έλεγχό τους. Ζητούν να αναγνωρισθούν τα τζεμέβι ως ναοί, να τερματισθούν οι πολιτικές, θρησκευτικές διώξεις κ.λ.π.
γ. Από την 10ετία του 1980 άρχισαν να ζητούν την ταυτότητά τους. Η Τουρκία δεν τους αναγνωρίζει ως θρησκευτική μειονότητα. Μέχρι προ τινός δεν δεχόταν ακόμη και την ύπαρξή τους. Στους διεθνείς οργανισμούς εμφανίζονται ως χώρα μουσουλμανική με Σουνιτικό Θρήσκευμα σε ποσοστό 99%. Οι Σουνίτες όμως πρωτοστατούσαν στην μη αναγνώριση. Γεννάται το ερώτημα αν οι Αλεβίτες είναι μουσουλμάνοι.
δ. Στην Τουρκία η Αγία Γραφή αποτελεί μπεστ-σέλερ. Κατά τα έτη 2009-2012 πουλήθηκαν
8.000.000.αντίτυπα. Τούτο είχε απασχολήσει έντονα τις αρχές.
ε. Ήδη Γερμανία-Ολλανδία-Βέλγιο-Ελβετία επικαλούμενες την αρχή της ισότητας, της θρησκευτικής ελευθερίας, του πλουραρισμού και ανθρωπίνων δικαιωμάτων των πολιτών και μεταναστών, υποστηρίζουν τις Ευρωπαϊκές Αλεβίτικες οργανώσεις με χρηματοδότηση και αναγνώριση. Η Ελβετία προέβη σε κίνηση αναγνώρισης Αλεβιτικού σωματείου ως θρησκευτικού ιδρύματος. Η κίνηση αυτή αποτελεί το πρώτο βήμα αναγνώρισης του Αλεβιτισμού σαν επίσημης θρησκείας από Ευρωπαϊκό κράτος. Η Τουρκία το αρνείται. Κάτι ανάλογο και στην Βρετανία. Το πανεπιστήμιο της Χαϊδεμβέργης στην Γερμανία διοργάνωσε επιστημονικό συνέδριο με θέμα: ''την καταγραφή , κωδικοποίηση της Αλεβιτικής θεολογίας, των σχετικών θρησκευτικών αξιών κ.λ.π.
Περιοχές όπου ζουν και προβλήματα
α. Οι Αλεβί είναι εγκατεστημένοι στις περιοχές Αφιόν- Καραχισάρ , Πιζάμ νταγ, τα όρη των Νομών Προύσης, Αλεξανδρέττας, Άδανα, Μαλάτια, Αμάσια, Κωνσταντινούπολη.
β. Μέχρι πρότινος ζούσαν όχι τυχαία στο περιθώριο. Εκθέσεις της Ε.Ε. έχουν επιστήσει την προσοχή της Τουρκίας, διά αφομοιωτική πολιτική που εφαρμόζει το επίσημο κράτος.
γ. Οι Αλεβίτες σήμερα αντιμετωπίζουν μεγάλα προβλήματα με τα παιδιά τους, τα οποία στο σχολείο διδάσκονται υποχρεωτικά στο μάθημα των Θρησκευτικών τις δοξασίες των Σουνιτών. Αυτό έχει ως συνέπεια πολλά από παιδιά ,λόγω και άλλων δυσκολιών [καριέρα, γάμοι, συμπεριφορές κ.α.] να αφομοιωθούν. Παρόμοιες περιπτώσεις υπάρχουν και στην οροσειρά Ροδόπης [Ελληνική και Βουλγαρική]. Μάλιστα στον χώρο εξακολουθούν να υπάρχουν τεκέδες, παρεκκλήσια, τάφοι Αλεβιτών από την εποχή του οριστικού τους εξισλαμισμού.
Εξεγέρσεις
Από την επανάσταση των Αλεβί εναντίον των Σελτζούκων Τούρκων τον 13ο αιώνα και μέχρι την πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ξεσηκώθηκαν 15 φορές. Μετά την δημιουργία της Τουρκικής δημοκρατίας έχομε τους εξής ξεσηκωμούς :
α. Επανάσταση του Κοτσκερί το 1991.
β. Εξέγερση του Ντεσμίρ το 1981. Ξεσηκωμοί τα έτη 1938,1939,1961.
γ. Εξέγερση τον Δεκέμβριο του 1978 στο Μαράς, [Νότια Τουρκία] στους πρόποδες του όρους Ταύρος. Από το 1973 η ονομασία άλλαξε σε Καχραμάν Μαράς [το kαχραμάν= ήρωας], όπου σκοτώθηκαν 700 άτομα.
δ. Εξέγερση το 1980 στο Τσορούμ και το Σιβάς [Σεβάστεια] όπου απανθρακώθηκαν 36 άτομα. Το παραπάνω έγινε κατά την πυρπόληση ξενοδοχείου σε τελετή μνήμης του απαγχονισθέντος Αλεβί ποιητή Γιουνούς Εμρέ. Τον Μάρτιο 1995 στη συνοικία Γκάζι Οσμάν Πασά της Κωνσταντινούπολης σε επεισόδιο Αλεβιτών Αστυνομίας, σκοτώθηκαν 23 άτομα και τραυματίσθηκαν άνω των 100.
Διάφορα
α. Ο π. Πρόεδρος Δημοκρατίας της Τουρκίας Τουρκούτ Οζάλ [1930-1993] θαυμαστής του Μεντερές, πέθανε το 1993 από καρδιακή προσβολή. Το 2013 κατόπιν καταγγελίας των οικείων του διαπιστώθηκε ότι πέθανε από δηλητηρίαση [στρυχνίνη]. Το δικαστήριο απέδωσε τις κατηγορίες σε 2 απόστρατους αξιωματικούς.
β. Ο τ. Πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας Τζελάλ Μπαγϊάρ [Celal Bsyar] αναφέρει ότι οι Νεότουρκοι αντιμετώπιζαν τους Έλληνες της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, ως ''εσωτερικά καρκινώματα''.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Οι Αλεβίδες σήμερα αποτελούν ανοικτή πληγή της Τουρκίας. Πληθυσμιακά αποτελούν το 20% των κατοίκων. Πέραν των Κούρδων.
Το σύγχρονο Τουρκικό κράτος μέχρι προ τινός θεωρούσε την θρησκεία [στην επικράτειά της] εμπόδιο στην πρόοδο, ανάπτυξη και ασκούσε δίωξη επάνω της. Η συμπεριφορά της είναι αντίθετη προς τους εκτός Τουρκίας μουσουλμάνους. Αυτούς τους ενισχύει πολλαπλώς, ιδιαίτερα στα Βαλκάνια, Αζερμπαϊτζάν κ.λ.π.
Είναι γνωστόν ότι ο Ισλαμισμός δεν ανέχεται την ανεξιθρησκεία. Δέχεται όμως αλλοεθνείς να γίνουν Ισλαμιστές. Το ίδιο ίσχυε με λεγόμενα μαρξιστικά-κομμουνιστικά καθεστώτα, τα οποία δεν ανεχόταν άλλες κοσμοθεωρίες, εκτός από τη δική τους.
Με την είσοδο της Τουρκίας στην Ε.Ε. [όταν και αν αυτή πραγματοποιηθεί], φυσιολογικά θα πρέπει να αμβλυνθούν οι περιορισμοί προς τους Αλεβίτες και τις άλλες θρησκευτικές μειονότητες ,να εξασκήσουν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα. Αυτό θα έχει σαν συνέπεια την απελευθέρωση των εθνικών συνειδήσεων των μειονοτήτων. Τα παραπάνω απασχολούν έντονα την Τουρκία. Δι' αυτό έχει μεγάλο ποσοστό αντιευρωπαϊστών. Θέλει να γίνει μέλος της Ε.Ε. με τους δικούς της όρους. Περισσότερο επιδιώκει πλήρη τελωνειακή ένωση [να παίρνει χρήματα] και να κάνει ότι θέλει.
Επίλογος
Οι αλεβίτες έχουν πολλές ομοιότητες με τους Χριστιανούς. Κατά έναν μεγάλο Τουρκολόγο δεν είναι Χριστιανοί. Είναι όμως και Χριστιανοί.