Η χαχαλόβεργα ή φορτωτήρα ή χαχάλι.
Γράφει ο Γιάννης Τσακπίνης
Συνταγματάρχης (Π.Β.) ε.α.
ΤΑ ΠΑΛΙΑ ΧΡΟΝΙΑ στην Κρήτη φτιάχνανε ορισμένες αυτοσχέδιες κατασκευές που τι
ς χρησιμοποιούσανε συνήθως οι αγρότες και οι κτηνοτρόφοι για τις οικογενειακές τους ανάγκες. Αυτές ωφελούσανε αποκλειστικά στην οικογένεια να εκτελούν ορισμένες εργασίες και περισσότερο όλες τις μεταφορές όλων των εισοδημάτων τους που είχαν ανάγκη.
Ένας αρκετά μεγάλος στην ηλικία Κρητικός που έζησε την παλιά εποχή και κατοχή σε ένα ορεινό χωριό του τόπου μας που γνωρίζει όλες τις παλιές αυτοσχέδιες κατασκευές είχε την καλοσύνη όταν βρεθήκαμε κοντά του να μας ενημερώσει για ένα όνειρο που είδε όταν κοιμότανε ένα βράδυ και όταν ξύπνησε απορούσε τι θα του συμβεί καλό ή κακό από το πρωί μέχρι το βράδυ.
«Είδα <είπε> ότι βρέθηκα μαζί με τον πατέρα μου ενώ έχει πεθάνει πριν πολλά χρόνια στο αλώνι μας και αλωνίζαμε κριθάρι και ότι εγώ ήμουνα επάνω στο βολόσυρο που σέρνανε οι δυο αγελάδες μας και ο πατέρας μου κρατούσε ένα χαχάλι και ανακάτευε το σπαρτό μέσα – έξω για να περάσει ο βολόσυρος να το αλωνίσει πιο ψιλό.
Εγώ ξύπνησα ιδρωμένος και δεν ήξερα τι θα μου συμβεί. Θυμήθηκα τη μάνα μου που έλεγε όταν βλέπουμε καρπό στον ύπνο μας είναι καλό για την οικογένειά μας και ότι θα ζυμώσει ψωμί φρέσκο γιατί είχε τελειώσει».
Στη συνέχεια τον παρακαλέσαμε να μας πει για το χαχάλι που κρατούσε ο πατέρας του για την χαχαλόβεργα και για την φορτωτήρα που σήμερα κανείς νέος δεν τα γνωρίζει. Πρόθυμα μας είπε: Το χαχάλι έχει δυο ονομασίες: χαχάλι, χαχαλόβεργα ή φορτωτήρα με μικρές διαφορές μεταξύ τους. Αυτά είναι αυτοσχέδια ξύλινα εργαλεία για τον αγρότη που προέρχονται συνήθως από τα δέντρα δρυγιά – αγριελιά - πρινάρι κ.λπ. που έχουν μεγάλη αντοχή. Έπρεπε πρώτα να ξεραθούν και μετά διαμορφωνότανε στο μήκος και στο χαχάλι που είχανε όλα στην μια άκρη τους.
Μετά μας είπε και που τα χρησιμοποιούσανε: το χαχάλι είχε μεγαλύτερο μήκος το ίδιο και οι προεξοχές του «χαχάλι» και ότι το χρησιμοποιούσε ο αγρότης όταν αλώνιζε τα σπαρτά του ή να συγκεντρώνει ορισμένα περιττά χόρτα ή κλαδιά από το χωράφι του που τον εμποδίζανε καθότι δεν υπήρχε τότε άλλο εργαλείο όπως σήμερα είναι η πιρούνα.
Την χαχαλόβεργα ή φορτωτήρα είχε μικρότερο μήκος το ξύλο της καθώς και οι δυο προεξοχές της (χαχάλι) την χρησιμοποιούσε πάλι ο αγρότης για την φορτοεκφόρτωση όλων των αγαθών του στον γάϊδαρό του: καρπό – ξύλα – γάλα – πατάτες – σπαρτά – κοπριά- λάδι κ.λπ.
Όταν εκτελούσε τη μεταφορά του είδους το φόρτωνε πρώτα από την μια μεριά του σαμαριού και το έδενε καλά με το σχοινί. Έβαζε μετά την χαχαλόβεργα εις το μέσον αυτού στο σχοινί το χαχάλι της για να μην πέσει το είδος και το σαμάρι. Μετά πήγαινε από την άλλη μεριά του γαϊδάρου και έβαζε πάλι το ίδιο είδος και βάρος για να ισορροπούν κατά την μεταφορά. Σχεδόν κατά τον ίδιο τρόπο εκτελούσε ο αγρότης όλες τις μεταφορές όλων των ειδών από την εξοχή ή από το σπίτι του. Όταν δεν δένανε καλά το σαμάρι επάνω στον γάιδαρο και το είδος επάνω στο σαμάρι τότε ξεσελούσανε όλα μαζί και τα φορτώνανε πάλι από την αρχή. Όταν ήτανε λάδι ή γάλα δεν ξαναφορτωνότανε και ήτανε εις βάρος της οικογένειάς τους.
Όπως φαίνεται η φορτοεκφόρτωση των ειδών με την φορτωτήρα αντικαθιστούσε ένα ακόμα άτομο για την εκτέλεσή της. Άρα ήτανε ένα χρήσιμο εργαλείο της εποχής για τον αγρότη μας. Υπόψη ότι η ονομασία αυτού σε άλλους νομούς είχε κάποια άλλη ονομασία αλλά ήτανε το ίδιο εργαλείο αφού εκτελούσε την ίδια εργασία.
Ο ηλικιωμένος λοιπόν για να δει το χαχάλι εις τον ύπνο του δείχνει ότι ήτανε γεωργός και κτηνοτρόφος και το χρησιμοποιούσε πολλά χρόνια και γι’ αυτό του είχε μείνει σκληρό βίωμα εις τη ζωή του.
Η χαχαλόβεργα στη συνέχεια εκτός από εργαλείο του αγρότη μπήκε και στην οικογένεια και στα επαγγέλματα να εκτελεί εκφοβισμό προς αυτούς που δεν πηγαίνανε καλά στις υποχρεώσεις τους όπως: Στην οικογένεια και μεταξύ των ανθρώπων στο χωριό π.χ. όταν κάποιος έκανε μια παράβαση προτιμούσανε να τον χτυπήσουν μία ή δυο φορές με τη χαχαλόβεργα για να μην πάνε στο δικαστήριο που είχε πολλά έξοδα και ακόμα έμενε πίσω η εργασία που εκτελούσε οπότε δεν την επαναλάμβανε.
Επίσης την παλιά εποχή με το χαχάλι κάνανε και το εξής αστείο. Όταν στο σπίτι έκανε κουμάντο η γυναίκα και ο άνδρας της δεν μιλούσε τότε λέγανε οι συγγενείς και οι χωριανοί ότι η γυναίκα του έβαλε το χαχάλι εις τον σβέρκο και δεν μπορεί να μιλήσει. Τότε ήτανε η συνήθεια να κάνει κουμάντο ο άνδρας εις το σπίτι και γι’ αυτό κάνανε αυτή την πλάκα για να τον πειράξουνε με την καλή έννοια.
Το ίδιο και ο αγροφύλακας του χωριού όταν κάποιος βοσκός έκανε ζημιές στα σπαρτά των ανθρώπων έλεγε στους αγρότες:
Με την χαχαλόβεργα δώστε του δυο – τρεις χαχαλόβεργες στην πλάτη να μην το ξανακάνει αλλά προσέχετε να μην τη φάει στην κεφαλή και τον σκοτώσετε γιατί θα μπείτε στη φυλακή. Έτσι αποφεύγανε το αγρονομείο και βάζανε όπως λέγανε μυαλό.
Σήμερα στον ίδιο αγροτικό τόπο που κατοικούν οι νέοι αγρότες μας δεν το γνωρίζουν αυτό το αυτοσχέδιο εργαλείο που είχανε κατασκευάσει οι πρόγονοί τους και που το χρησιμοποιούσανε για τις αγροτικές και κτηνοτροφικές ανάγκες μεταφοράς των προϊόντων τους.
Οι ηλικιωμένοι που έχουν φύγει από τη ζωή και αυτοί που διατηρούνται σήμερα το είχανε βιώσει στο επάγγελμα του αγρότη και το αποδίδουν ότι συνέβαλε στο να κερδίσουν τη ζωή τους από τις πολλές δυσκολίες που είχανε συναντήσει την εποχή τους.
Γι’ αυτό είναι απαίτηση όλων των παρόντων ηλικιωμένων εάν οι νέοι μας το επιθυμούν να τους ενημερώσουμε για να πιστέψουν τον αγώνα που είχανε δώσει οι πρόγονοί τους για να βρεθούν σήμερα να έχουν στα χέρια τους όλα τα μέσα που έχει κατασκευάσει η νέα τεχνολογία.
Τους συμβουλεύουν να τα σέβονται όλα που τους αφήνουν και τους εύχονται να βρεθούν με περισσότερα για να έχουν ακόμα ένα καλύτερο μέλλον μπροστά τους.
Τελειώνοντας πρέπει να πιστεύουν οι νέοι μας ότι όλα αυτά που τους αφήνουνε είναι ένα δώρο από αυτούς ύστερα από τους πολυάριθμους και δύσκολους αγώνες που είχανε δώσει πριν πολλά χρόνια οι πρόγονοί τους. Ακόμα να πιστεύουν ότι και με τις δικές τους προσπάθειες όταν θα καταβάλλουν θα αισιοδοξούν για ένα λαμπρότερο μέλλον που είναι απαραίτητο για την εποχή τους.__