Αποσπάσματα από την ομιλία του Ιωάννη Μεταξά
προς τους ιδιοκτήτες και αρχισυντάκτες του Αθηναϊκού Τύπου
(30.10.1940)
Έχω λογοκρισία και ημπορώ να σας υποχρεώσω να γράφετε μόνο ό,τι θέλω. Αυτή την ώρα όμως δεν θέλω μόνο την πέννα σας. Θέλω και την ψυχή σας. Γι’ αυτό σας εκάλεσα σήμερα, για να σας μιλήσω με χαρτιά ανοιχτά. Θα σας πω τα πάντα. Θα σας πω ακόμα και τα μεγάλα μου πολιτικά μυστικά. Θέλω να ξέρετε όλα τα σχετικά με την εθνική μας περιπέτεια ώστε να γράφετε, ΟΧΙ συμμορφούμενοι προς τας οδηγίας μου, αλλά εμπνεόμενοι από την προσωπική σας πίστη, από την γνώση των πραγμάτων.
Μη νομίσετε ότι η απόφαση του ΟΧΙ πάρθηκε έτσι, σε μια στιγμή. Μη φαντασθήτε ότι μπήκαμε στον πόλεμο αιφνιδιαστικά. Ή, ότι δεν έγινε το παν ό,τι έπρεπε και μπορούσε να γίνει για να τον αποφύγωμεν. Από την εποχή της καταλήψεως της Αλβανίας, το Πάσχα πέρυσι, το πράγμα άρχισε να φαίνεται. Από τον περασμένο Μάϊο είπα καθαρά στον κ. Γκράτσι, ότι αν προσβαλλόμεθα εις τα εθνικά κυριαρχικά μας δικαιώματα, θα ανθιστάμεθα αντί πάσης θυσίας και δι’ όλων των μέσων.
Ακολούθησε την 15η Αυγούστου ο τορπιλισμός της «Έλλης».
Γνωρίζετε από την πρώτη στιγμή ότι το έγκλημα ήταν Ιταλικό.
Ομολογώ, ότι εμπρός στην φοβερά ευθύνη της αναμίξεως της Ελλάδας εις τέτοιον μάλιστα πόλεμο, έκρινα ότι το καθήκον μου ήτο να δω πώς θα ήτο δυνατόν να προφυλάξω τον τόπο αυτό, έστω και διά παντός τρόπου, ο οποίος όμως θα συμβιβάζεται με τα συμφέροντα του Έθνους. Εις σχετικάς βολιδοσκοπήσεις προς την κατεύθυνση του Άξονος μου εδόθη να εννοήσω σαφώς ότι μόνη λύση θα μπορούσε να είναι μία εκουσία προσχώρηση της Ελλάδας εις την «Νέα Τάξιν». Προσχώρηση που θα εγένετο λίαν ευχαρίστως δεκτή από τον Χίτλερ, ως «εραστή του Ελληνικού πνεύματος».
Με καταφανή προσπάθεια αποφυγής σαφούς καθορισμού, μου εδόθη να καταλάβω ότι η προς Έλληνας στοργή του Χίτλερ ήτο η εγγύηση ότι αι θυσίαι αυτές θα περιορίζονται εις το ελάχιστο δυνατόν.
Όταν επέμεινα να κατατοπισθώ, πόσο θα μπορούσε να είναι αυτό το «ελάχιστο», τελικά μου εδόθη να καταλάβω ότι τούτο συνίσταται εις μερικάς ικανοποιήσεις προς την Ιταλία, δυτικά μέχρι Πρέβεζα, ίσως και προς Βουλγαρίαν ανατολικά μέχρι Αλεξανδρουπόλεως.
Δηλαδή, δια να αποφύγωμεν τον πόλεμο, να γίνωμεν εθελονταί δούλοι και να πληρώσωμεν αυτή την «τιμή» με το άπλωμα του δεξιού χεριού της Ελλάδας προς ακρωτηριασμό από την Ιταλία και του αριστερού προς ακρωτηριασμό από τη Βουλγαρία. Φυσικά δεν ήτο δύσκολο να προβλέψει κανείς ότι σε μια τέτοια περίπτωση οι Άγγλοι θα έκοβαν τα πόδια της Ελλάδας. (Δηλαδή την Κρήτη).
Η Ελλάδα είναι αποφασισμένη να μην προκαλέση μεν με κανένα τρόπο κανέναν, αλλά και με κανένα τρόπο να μην υποκύψη. Προ παντός είναι αποφασισμένη να υπερασπίση τα εδάφη της, έστω και αν πρόκειται να πέση. Αυτή η πολτική έδωσε εις τον λαό την απόλυτη ψυχική και εθνική ένωσή του.
Ο πόλεμος δια τον Άξονα έχει χαθεί από τη στιγμή που η Αγγλία διεκήρυξε: «Θα πολεμήσωμεν έστω και μόνοι εις το Νησί μας και πέραν των θαλασσών. Θα πολεμήσωμεν μέχρι της νίκης».
Αλλά επιπλέον, και ημείς οι Έλληνες πρέπει να γνωρίζωμεν ότι δεν πολεμούμε μόνο διά την νίκη, αλλά και για τη Δόξα και την Τιμή μας.
Υπάρχουν στιγμές κατά τις οποίες ένας λαός οφείλει, αν θέλει να μείνη μεγάλος, να είναι ικανός να πολεμίση, έστω και χωρίς καμμία ελπίδα νίκης. Γνωρίζω ότι ο Έλληνικός λαός θα ήτο αδύνατο να δεχθή άλλο τι αυτήν την στιγμή.
Δεν σας κρύβω ότι η κατάσταση είναι εξαιρετικά δύσκολη. Για να μην δώσω ευκαιρία κατασυκοφάντησης, βρέθηκα υποχρεωμένος να μη κάμω την επιστράτευση, όταν από καιρό την εζήτησε και εξηκολούθησε επανειλημμένως να ζητά το Επιτελείο.
Μη χάνετε το θάρρος σας, οτιδήποτε και αν γίνει, διότι άλλως αδύνατον να φανήτε άξιοι του λαού σας και του καθήκοντός σας, το οποίον είναι να συντηρήση την ιερή φλόγα του Ελληνικού λαού, να βοηθήσετε τον μαχόμενο στρατό, να υπάρξητε συνεργάται της Κυβέρνησης, ό,τι και αν αισθανεσθε δι’ αυτήν. Πρέπει να πιστεύσητε σεις δια να μπορέσετε να μεταδώσετε την πίστη εις το κοινό σας, μολονότι αυτή, αυτήν την φορά, έχομεν όλοι μας να πάρωμεν από τον Ελληνικό λαό και από το απερίγραπτο θάρρος του, και όχι να του δώσωμεν.
Θέλω ακόμα να σας είπω κάτι: Ξέρω με βεβαιότητα ότι από την φοβεράν αυτή δοκιμασία η Ελλάς θα υποφέρη. Ξέρω όμως επίσης με βεβαιότητα ότι τελικώς θα εξέλθη όχι μόνο ένδοξος αλλά και μεγαλύτερη.
Θα προσέξατε το τηλεγράφημα του Τσώρτσιλ, που δημοσιεύθηκε σήμερα. Εκείνοι οι οποίοι δεν βλέπουν στο τηλεγράφημα αυτό, δεν βλέπουν γραπτή επιβεβαίωση συμφωνίας για τα Δωδεκάνησα, δεν ξέρουν να διαβάζουν μέσα από τις γραμμές.