Αγριάνες ή Αχριάνες = Πομάκοι
Γράφει ο Χρήστος Κων. Τσιαλίκης - Υποστράτηγος ε.α. - Θεολόγος
1.Καταγωγή των Αγριάνων
Εις την οροσειρά της Ροδόπης, κατοικούσαν από αρχαιοτάτων χρόνων, μία καθαρόαιμη Ελληνική φυλή, η οποία είχε το όνομα: Αγριάνες.
Ο Πέτρος Θεοχαρίδης, υιοθετεί την άποψη ότι οι ντόπιοι, μόνιμοι κάτοικοι της Ροδόπης, όπου ζουν για χιλιάδες χρόνια «ονομάζονταν Αγριάνες και ήταν Θρακοέλληνες, ήτοι Έλληνες της Θράκης. Είχαν την ίδια με τους άλλους Έλληνες, θρησκεία και μιλούσαν την ελληνική γλώσσα, όπως και όλοι οι άλλοι Έλληνες».
Αναφέρει χαρακτηριστικά :Στα Βυζαντινά χρόνια, το όνομά τους, από «Αγριάνες», έγινε «Αχριάνες», η δε Ροδόπη ονομάστηκε Αχριδώ ή Αχριδός.
Με την επικράτηση του Χριστιανισμού στη Ροδόπη, οι Αγριάνες έγιναν Χριστιανοί. Χτίστηκαν τότε πολλές εκκλησίες, παρεκκλήσια και χριστιανικά Μοναστήρια. Μάλιστα αυτά ήταν τότε πολλά στη Ροδόπη, ώστε αργότερα οι Τούρκοι την ονόμασαν Ντεσπότ-Νταγ, δηλαδή Δεσποτοβούνι.
Οι Βούλγαροι από τα χρόνια του Κρούμου (803-814) ακόμα και την εποχή της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, προσπαθούν να «εκβουλγαρίσουν» τους κατοίκους της Ροδόπης. Μπόρεσαν όμως, μόνο γλωσσικά να τους «εκβουλγαρίσουν». Η συνείδηση αυτών παρέμεινε ελληνική.
Στα χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας, οι πολλές στερήσεις, η δυσφήμηση της χριστιανικής θρησκείας, η πίεση, οι απειλές, η βία και τα βασανιστήρια, οδήγησαν αυτούς στον εξισλαμισμό.
Έτσι τριακόσια περίπου χρόνια, μετά την κατάκτηση της Ροδόπης από τους Οθωμανούς έλαβε χώρα ο εξισλαμισμός των Αγριάνων.
Το ιστορικό της αλλαξοπιστίας τους έχει ως εξής: Οι φύλαρχοι Αγριάνες, οι κοινοτάρχες και οι πρόκριτοί τους, κατέβηκαν μαζί με τους παπάδες από τη Ροδόπη στη Φιλιππούπολη και παρουσιάσθηκαν στις πολιτικές και θρησκευτικές αρχές των Τούρκων στο διοικητήριο (κονάκι) κι εδήλωσαν την αμετάτρεπτη απόφασή τους να προσχωρήσουν στο Μωαμεθανισμό. Ο διοικητής φοβήθηκε το σκάνδαλο και τους παρέπεμψε στον τότε μητροπολίτη Φιλιππουπόλεως Γαβριήλ (1636-1672). Αλλά μάταια προσπάθησε κατηχώντας τους να τους μεταπείση ο μητροπολίτης. Η περιτομή (το σουνέτ) όλων των αντιπροσώπων έγινε πανηγυρικά-σύμφωνα με την παράδοση- στο παλιό τζαμί κοντά στο διοικητήριο του Σαχ-Μεντίν Πασά (Ιμαρέτ) και κατόπιν, αφού γύρισαν στις πατρίδες τους, εκσλαμίσθηκαν και οι λοιποί ομόφυλοί τους. Τότε κατεδαφίσθηκαν πάνω στη Ροδόπη 218 εκκλησίες και 336 παρεκκλήσια. Ο εξισλαμισμός τους άρχισε επί Σελίμ Α΄(1512-1526) και συντελέσθηκε επί Μωάμεθ Δ΄ και μεγάλου Βεζύρη του Μεχμέτ Κιοπρολού (1656-1661) και μητροπολίτη Φιλιππουπόλεως του Γαβριήλ (1636-1672).
Ειρήσθω εν παρόδω ότι, ο Μεχμέτ Κιοπρουλού ήταν Έλληνας που αλλαξοπίστευσε και τούρκεψε.
Στη διάρκεια της Βουλγαρικής επανάστασης του 1876 εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας οι Αγριάνες βοήθησαν πρόθυμα τους Οθωμανούς και ήταν οι κύριοι δράστες των σφαγών των Βουλγάρων. Έτσι η επανάσταση αυτή κατεστάλη με δεινή ήττα των Βουλγάρων.
Η βοήθεια αυτή επηρεασμένη στη Βουλγαρική γλώσσα ως «Pomagam» που θα πει «βοηθός», μετανόμασε τους Αγριάνες σε Πομάκους.
Υπάρχει επίσης η ελληνική άποψη ότι η λέξη «πομάκος» προέρχεται από την αρχαία θρακική λέξη Πόμα ή πόμαξ, κάτι που πίνεται.
Έτσι η αρχαιοτάτη φυλή των Αγριάνων υποβαθμίστηκε και από περήφανη φυλή, ελληνικότατη φυλή που ήτανε έγινε φυλή των βοηθών. Ετούτο κι αν είναι οικτρά υποβάθμιση. Από τότε η φυλή αυτή ακούει εις το όνομα ΠΟΜΑΚΟΙ ή ΠΟΜΑΚΟΣ. Άδικη αντιμετώπιση της Ιστορίας.
Ο Τσέχος Γκάιτλερ, θεωρεί τους Πομάκους ως απογόνους των Θρακών, της πολεμικής φυλής των Αγριάνων που κατοικούσαν στη Ροδόπη και τα γύρω μέρη. Παλαιότερα ζούσαν σε ολόκληρη την περιοχή από την Φιλιππούπολη ως τον Αξιό και ήταν περίπου 400.000.
Ο Albert Dumont, στο έργο του «Βούλγαροι» (1881), αφού αναφέρεται στο ορεινό διαμέρισμά της «Δέσποτα Πλάνινα», που βρίσκεται μεταξύ της επαρχίας Φιλιππουπόλεως και της επαρχίας Σερρών γράφει: «..οι κάτοικοι ούτοι, ούς ονομάζουσι Βουλγάρους , ομιλούσιν σλαβιστί, αλλ΄έχουσιν τύπον, ο οποίος δεν ομοιάζει ούτε προς τους Βουλγάρους, ούτε προς τους Σέρβους».
Οι Πομάκοι εκλαμβάνονται ως Μουσουλμάνοι, επειδή έχουσι τζαμία τινά, χωρίς να γιγνώσκωσι τον Κοράνιον και χωρίς ν΄ασκώσει τους νόμους, ως αυτό περιλαμβάνει».
Ο Κ.Άμαντος, στο βιβλίο του «Οι Βόρειοι Γείτονες της Ελλάδος» γράφει (σελ. 44): «Δια τούτο πιστεύω ότι οι Πομάκοι της Ροδόπης, ήτοι οι Σλαβόφωνοι Μωαμεθανοί αυτής είναι μείγμα τούτων των παλαιότερων Τούρκων και Σλάβων, δεν είναι δηλαδή καθαροί Σλάβοι ή Βούλγαροι, ως γράφεται συνήθως».
Ο Π.Παπαχριστοδούλου στο έργο «Οι Πομάκοι, υπόδουλος λαός των Βουλγάρων επί της Ροδόπης» γράφει: «Οι Τούρκοι τους θεωρούν Τούρκους, ενώ είναι απλώς Μωαμεθανοί εξισλαμισθέντες τον 17ο αιώνα. Τούτο το βεβαιώνει και η φυσιογνωμία τους η ελληνικότατη, σαν φυσιογνωμία Θρακοελλήνων ή Ροδοπαίων. Το βεβαιώνουν τα πανάρχαια ελληνικά ήθη κι έθιμά τους και η ανάμνηση που έχουν για την ελληνική καταγωγή τους, πράγμα που είναι και αιτία να συμπαθούν τους Έλληνας, ώστε να εκδηλώσουν στον Α΄Μεγάλο (ενν.Παγκόσμιο) πόλεμο την προτίμησή τους προς την Ελλάδα αντί προς την Βουλγαρία».
Ο Κ.Κουρτίδης («Ιστορία της Θράκης, τόμ. Α΄ σ. 312) γράφει: «Θεωρούμεν απογόνους των αρχαίων Θρακών τους Πομάκους, την ρωμαλέαν και πολεμικήν φυλήν, η οποία ως όλως ξεχωριστή φυλή κατοικεί εις την βορειοανατολικήν Ροδόπην εξισλαμίσθηκαν, πλην διετήρησον ως γλώσσας σλαβικόν τι ιδίωμα αλλά και ιδιαίτερα φυλετικά γνωρίσματα. Πιθανόν φαίνεται, ότι οι Πομάκοι είναι απόγονοι των Βήσσων Θρακών ή των Δίων, οίτινες καοτικούσαν από μακρών χρόνων την χώραν ταύτην».
Ο Μ.Αποστολίδης γράφει : «Θρακοέλληνες είναι και οι ελληνόφωνοι Πομάκοι οι καλούμενοι Γραβανίτηδες και Μαρήδες, οικούντες κυρίως επί των ταπεινών (ενν. χαμηλών) υπωρειών της μέσης ανατολ(ικής) Ροδόπης παρά τω παραποτάμω του Έβρου Ερυθροποτάμω, μεταξύ Διδυμοτείχου και Ορτάκιοι. Ωσαύτως οι Ροδοπαίοι της περιφέρειας Timrisch κατά τας σωζομένας τοπικάς παραδόσεις ήσαν Θρακοέλληνες, ότε εξισλαμίσθησαν μεσούντος του ΙΖ΄(17ου) αιώνος και είχον Ελληνικήν φλέβα».
Ο Ν.Μοσχόπουλος, στο έργο του «Η Ελληνική Θράκη» γράφει: «Η καταγωγή των μουσουλμάνων τούτων, οίτινες κατοικούν εις τας βορείους περιοχάς της Δυτικής Θράκης, είναι αρκετά σκοτεινή. Εν όμως είναι βέβαιον : Βούλγαροι δεν είναι ».
Τέλος σε άρθρο του στην εφημερίδα «’Εθνος» στις 17/11/1947 , ο Α.Δασκαλάκηγς γράφει: «Η βουλγαρική περιφέρεια της Ροδόπης έχει πληθυσμό περίπου 650 χιλ. εξ αυτών 300 χιλ. είναι Πομάκοι Μουσουλμάνοι…οι Βούλγαροι τους Πομάκους τους χαρακτηρίζουν ως «εξισλαμισθέντες Βουλγάρους» και με τον χαρακτηρισμόν αυτόν δικαιολογούν όλα τα βάρβαρα, συνήθη εις την τακτικήν των, μέσα εκβουλβαρισμού…οι Πομάκοι αποκηρρύσουν με αγανάκτησιν ότι είναι Βουλγαρικής καταγωγής. Προτάσσουν ιστορικά, γλωσσολογικά και ανθρωπολογικά επιχειρήματα προς απόδεξιν ότι είναι ιθαγενείς κάτοικοι της Θράκης, πριν φθάσουν έως εκεί Βούλγαροι και Τούρκοι. Επομένως, δεν έχουν καμίαν εθνικήν συγγένειαν ούτε με τους μεν ούτε με τους δε, ενώ είναι συγγενέστατοι με τους Έλληνες.
Οι θεωρίες Βουλγάρων και Τούρκων για τους Πομάκους.
Οι Βούλγαροι ισχυρίζονται ότι οι Πομάκοι είναι ομοεθνείς τους. Όμως οι γεωγράφοι και οι βουλγαρικοί χάρτες τους αναφέρουν ως ξεχωριστή εθνότητα. Ο Σέρβος Vidjick, στον εθνογραφικό χάρτη του, σημειώνει τους Πομάκους ως ξεχωριστή εθνότητα. Ομοίως, ο επιτελικός γερμανικός χάρτης του 1940, σημειώνει ξεχωριστά την περιοχή όπου κατοικούν οι Πομάκοι.
Βασικό επιχείρημα των Βουλγάρων στις θεωρίες αυτές, είναι το γλωσσικό ιδίωμα των Πομάκων. Αλλά όπως γράφει και ο σπουδαίος ιστορικός K.I.Beloch.: Η γλώσσα μόνη δεν αρκεί βεβαίως για τον καθορισμόν της ατομικότητας ενός λαού. Νέγρος τις ομιλών αγγλικά ουδαμώς είναι και Άγγλος δια τούτο». Ανάλογες είναι οι απόψεις και άλλων διαπρεπών επιστημόνων. Από τον 7ο αιώνα που έφτασαν στη Βαλκανική Χερσόνησο, ποτέ δεν είχαν καλές σχέσεις με τους Πομάκους. Όπως αναφέραμε, οι Πομάκοι συμμετείχαν στην καταστολή της εξέγερσης των Βουλγάρων το 1876. Οι Τούρκοι από την άλλη πλευρά, θεωρούν ότι οι Πομάκοι είναι Τούρκοι που έχασαν την γλώσσα τους όχι όμως την θρησκεία τους.
Σε άρθρο που δημοσιεύτηκε μετά τους Βαλκανικούς πολέμους, ο Φαίκ Βέης, που υπήρξε και βουλευτής Αδριανούπολης, διατύπωσε τη θεωρία ότι οι Πομάκοι κατάγονται από τους Πετσενέγους (ή Πατσινάκες).
Ας δούμε όμως ποιοι ήταν οι Πετσενέγοι.
Λαός τουρανικής καταγωγής που κινήθηκε τον 8ο αιώνα από τον Βόλγ προς την Δύση και έκανε αισθητή την παρουσία του στις περιοιχές βόρεια του Εύξεινου Πόντου κατά τον 9ο αιώνα. Συγγένευαν με τους Κουμάνους, με τους οποίους μιλούσαν την ίδια γλώσσα. Ζούσαν ημινομαδικό βίο. Σύμφωνα με τον Κωνσταντίνο τον Πορφυρογέννητο, διακρίνονταν σε 8 φυλές και 40 γένη και ζούσαν μεταξύ Δούναβη και Δνείπερου (10ος αιώνας). Έκαναν συνεχείς επιδρομές εναντίον του Βυζαντινού θέματος της Χερσώνας, των Ρώσων του Κιέβου και των Βουλγάρων της ποτάμιας οδού του Δνείπερου. Ήταν πρόθυμοι σύμμαχοι των Βυζαντινών, των Ρώσων και των Βούλγαρων, στις μεταξύ τους συγκρούσεις. Τον 11ο αιώνα, επιχείρησαν αλλεπάλληλες επιδρομές εναντίον του Βυζαντίου (1036,1040,1046,1049,1059 κλπ).
Η εμφάνιση των Πολοβίτσι, ενός συγγενικού λαού των Πετσενέγκων τον 12ο αιώνα και η παρουσία τους στην περιοχή βόρεια από τον Εύξεινο Πόντο, είχε σαν αποτέλεσμα την παρακμή και την βαθμιαία εξαφάνιση των Πετσενέγκων από το προσκήνιο.
Νωρίτερα, είχαν υποστεί ισχυρό πλήγμα από τους Βυζαντινούς, οι οποίοι τους συνέτριψαν στην μάχη του Λεβουνίου, κοντά στον ποταμό Έβρο (1091). Επικεφαλής του Βυζαντινού στρατού, ήταν ο αυτοκράτορας Αλέξιος Α΄Κομνηνός.
Ο Κ.Παπαρρηγόπουλος γράφει, ότι όσοι Πετσενέγκοι επιβίωσαν, κατευθύνθηκαν προς τη Σαρδική (Σοφία) και συγχωνεύτηκαν με τους Βούλγαρους και τους Ούγγρους. Από τα στοιχεία που παραθέσαμε, δεν φαίνεται καμία απολύτως σχέση των Τούρκων με τους Πετσενέγκους και, κατά συνέπεια, με τους Πομάκους…και οι εικόνες των Πετσενέγκων μάλλον το επιβεβαιώνουν.
Οι Πομάκοι έχουν ζήσει από χιλιετηρίδες στα ορεινά της Ροδόπης. Είναι φυλή ορεινή και έχουν όλα τα χαρακτηριστικά των Ινδοευρωπαϊκών ορεινών φυλών. Έχουν ανάστημα κανονικό προς το υψηλό. Χρώμα μαλλιών καστανό προς το ξανθοκόκκινο και πρόσωπο σταρένιο προς κοκκινωπό.
Τα χαρακτηριστικά του προσώπου τους είναι κανονικά, τα μήλα του προσώπου δεν είναι προτεταμένα όπως των μογγολοειδών και τουρκικών φυλών και είναι διλοχοκέφαλοι. Κατά συνέπειαν δεν έχουν κανένα από τα χαρακτηριστικά του Τουρκομογγολικού τύπου, ενώ ομοιάζουν ιδιαίτερα προς τον Ελληνικό Ινδοευρωπαϊκό τύπο και έχουν Ελληνική φυσιογνωμία που μοιάζει με τους ορεσείβιους ΄Ελληνες της Ευρυτανίας και της Πίνδου. Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό τους είναι το μεγάλο βαθούλωμα της κόγχης των οφθαλμών που είναι απολύτως όμοια με την κόγχη των ματιών όπως εμφανίζεται στις απεικονίσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των Μακεδόνων.
Φημισμένοι οι αρχαίοι Αγριάνες για την ακοντιστικήν τους τέχνη, εχρησιμοποιήθησαν από τον Μέγα Αλέξανδρο, ως ιχνηλάτες-πελταστές, κατά την μεγάλη αυτού εκστρατεία προς τον Ινδό ποταμό.
Κατά τον Παπαχριστοδούλου (1958), το 1344 αρχίζει ο γλωσσικός εκσλαβισμός των κατοίκων της Ροδόπης, ενώ ο εξισλαμισμός αυτών συντελείται αργότερα, αρχίζοντας από το 1512 και συνεχίζεται ως το 1883.
Σήμερα εις την μέση κοιλάδα του ποτιστικού ρέματος στον Νομό Έβρυ, υφίσταται ο συνοικισμός ΑΓΡΙΑΝΗΣ, στον οποίο διαβιούν ελάχιστες οικογένειες Αγριάνων, δηλούντες την συνεχιζομένην ύπαρξίν τους, από την αρχαιότητα.
2.Ιστορικά γεγονότα
α.Αλλαξοπιστία ή εξισλαμισμός
Το πρώτο καθοριστικό ιστορικό γεγονός της φυλής των Αγριάνων-Πομάκων, ήταν αυτό της αλλαξοπιστίας των ή εξισλαμισμού των, ως προεγράφη. Η ζωή αυτών των ανθρώπων διαφοροποιήθηκε άρδην. Οι Βούλγαροι ήταν άσπονδοι σύνοικες αυτών, διατηρούντες ενίοτε λυκοφυλίαν, οι δε μουσουλμάνοι-Οθωμανοί, θεωρούσαν πλέον ότι είσαν αφομοιοθέντες πρώην Αγριάνες κοντά τους, πειθήνια όργανα εις τα φιρμάνια του Σουλτάνου. Πράγματι η κοινωνική και θρησκευτική τους κατάσταση προσαρμόστηκε στα νέα δεδομένα.
Όμως στο υποσυνείδητο της ψυχικής τους οντότητος, εμφιλοχωρούσε η ανάμνηση της εθνικής τους προέλευσης. Μέσα στις φλέβες τους έρρεε το αρχαίο ελληνικό αίμα. Τα ερείπια των εκκλησιών τους και των μοναστηριών τους τα αντίκριζαν κάθε μέρα, στις λειτουργικές τους δραστηριότητες, τα σπίτια τους είχαν καθαρά ελληνική διαμόρφωση, η γλώσσα τους ήταν ένα μείγμα κατά το πλείστον Ελληνικής, μικρότερον Τουρκικής και της φτωχής Βουλγαρικής με ελληνοπρεπή γραφή, καθόσον εδιδάχθη από τους αδελφούς Κύριλλο και Μεθόδιο. Στην ουσία οι Αγριάνες-Πομάκοι, εθνολογικά δεν μετεβλήθησαν, αλλά λόγοι ανεξάρτητα της θελήσεώς των τους ανάγκασαν να οδεύσουν προς τον εξισλαμισμό.
Κατά τις τελευταίες δεκαετίες του περασμένου (20ου) αιώνος, αιωρείτο πληροφορία ότι σε ορισμένα οικογενειακά έπιπλα (σεντούκια), εφυλάσσοντο με θρησκευτική ευλάβεια άμφια ιερέων των προηγούμενων γενεών κι αυτά εθεωρούντο από τους ιδιοκτήτες των ως ΙΕΡΑ ΚΕΙΜΗΛΙΑ. Ίσως ενδείκνυται διερεύνηση για την εν λόγω πληροφορία.
β . Α΄Παγκόσμιος πόλεμος
Στο τελευταίο έτος του Α΄ παγκοσμίου πολέμου,, Αγριάνες-Πομάκοι βουλευτές της Βουλγαρικής Σοβράνιε, απευθυνόμενοι προς τον Γάλλο Αρχιστράτηγο του Βαλκανικού Μετώπου, έστειλαν έγγραφο το οποίο παρατίθεται ως έχει, μεταφρασμένο εις την Ελληνική γλώσσα:
Σόφια 31 Δεκεμβρίου 1918
Προς τον Στρατηγόν F.D΄ Esperey
Στρατηγέ μου,
Οι υποφαινόμενοι Τούρκοι βουλευταί της Δ.Θράκης, εν τη βουλγαρική βουλή ενδεδειγμένοι επομένως δια την αντιπροσώπευσιν της περιοχής ταύτης, αφού ακλονήτως επείσθημεν, ότι είναι αδύνατον εις τους εκεί κατοίκους συμπατριώτας μας να ζήσουν υπό την βουλγαρικήν Κυβέρνησιν λόγω της παντελούς ελλείψεως ανοχής ήν επεδείκνυον και εξακολουθούν να επιδεικνύουν απέναντι ημών και απέναντι όλων των μη Βουλγάρων υπηκόων του, και λόγω των καταπιέσεων και των συχνών υπερβάσεων και καταχρήσεων αναξίου πεπολιτισμένου Έθνους., άτινας διαπράττουσι εν συμφωνία προς όλους τους συμπατριώτας μας της Δ.Θράκης, είχομεν την τιμήν να ζητήσωμεν ακρόασιν από τον χριστιανόν Στρατηγόν Αρχηγόν των Συμμαχικών δυνάμεων κατοχής της Βουλγαρίας.
Ο σκοπός της ακροάσεώς μας ήτο να εκθέσωμεν ότι όλη η περιοχή η περιλαμβανομένη μεταξύ των ποταμών Νέστου και Έβρου και της θαλάσσης συμπίπτουσα βορείως με τα αρχαία Τουρκο-βουλγαρικά σύνορα του 1912 υποδιαιρουμένη εις δύο Νομαρχίας την της Γκιουμουλτζίνας περιλαμβάνουσαν τους Καζάδες Γκιουμουλτζίνας, Ξάνθης, Εγρι-Ντερέ, Ντάρη Ντερέ, Πασμαλή, Αχή-Τσελεμπί, Κίρτζαλη,Κοσκούβαση, Ορτακιόϊ, Σουφλί, Φερέ και Δεδέαγατς και την Νομαρχίαν Καραγάτς Αδριανουπόλεως περιλαμβάνουσαν τους Καζάδες Μουσταφά Πασά-Σβιλενγράδ και Διδυμότειχον, κατοικείται από μίαν συμπαγή μάζαν Μουσουλμάνων, μίαν Ελληνική μειονότητα και ολίγους μόνον Βουλγάρους.
Σκοπός της ακροάσεως ήτο να παρακαλέσωμεν τον Στρατηγόν, εν ονόματι της συντριπτικής ταύτης πλειοψηφίας να μας προστατεύση όπως οι εκ των συμπατριωτών μας μεταναστεύσαντες εις Τουρκίαν, δυνηθώσιν ελευθέρως να επιστρέψωσιν εις τας εστίας των, όπως τα καταπιεστικά κατά των συμπατριωτών μας μέτρα λάβωσι τέλος και όπως ληφθώσι κατά την Συνδιάσκεψιν της Ειρήνης μέτρα υπέρ ημών, λαμβανομένου υπόψιν ότι άνευ εγγυήσεων η ζωή μας δεν θα ήτο δυνατή υπό την Βουλγαρική κυριαρχίαν». Μη γενόμενοι ακόμη δεκτοί παρά του χριστιανού Στρατηγού υποβάλλομεν αυτώ ειδικόν υπόμνημα ούτινος επισυνάπτομεν αντίγραφον εν τω οποίω περιγράφομεν την κατάστασιν της Δ.Θράκης συνοδεύοντες το υπόμνημα δι΄ειδικών στατιστικών και ζητούντες την μεσολάβησίν του δια την θετικήν υποστήριξιν των συμπατριωτών μας.
Δυστυχώς αι κατά των συμπατριοωτών μας καταπιέσεις και καταχρήσεις των Βουλγάρων αυξάνονται και πολλαπλασιάζονται καθ΄εκάστην. Εις κρύφιος ερεθισμός υφίσταται αισθητός μεταξύ των Μουσουλμάνων και δεν αποκλείεται να εκραγή από ημέρας εις ημέραν κατά του δυνάστου. Πολλάκις ήδη εκάμαμεν επερωτήσεις προς τους Βουλγάρους Υπουργούς επί της ανηκούστου ταύτης συμπεριφοράς της Διοικήσεως της Δ.Θράκης, αλλά η Κυβέρνησις ουδεμίαν εννοεί να μας δώση ικανοποίησιν, θελήσασα μάλιστα να κατεδαφίση το μόνον εν Σόφια Τουρκικόν Τζαμίον. Το τελευταίον τούτο γεγονός είναι σαφής ένδειξις των προς ημάς διαθέσεών της.
Στρατηγέ μου, την στιγμήν καθ΄ήν ο Παγκόσμιος πόλεμος διεξαχθείς υπέρ των αθανάτων αρχών της ισότητας, της ελευθερίας και δικαιοσύνης ετερματίσθη την στιγμήν καθ΄ην η Συνδιάσκεψις της Ειρήνης θα θεμελιώση υπό διαρκή τύπον τας αθανάτους ταύτας αρχάς, θα ήτο άδικον να μας εγκαταλείψη πάσχοντας υπό τους Βουλγάρους, τον σκληρότερον και πλέον ανηλεή ζυγόν τον οποίον δύναταί τις να φαντασθή.
Εν αναμονή των μέτρων άτινα θα ληφθώσιν κατά την συνδιάσκεψιν της Ειρήνης επί του αντικειμένου τούτου και τα οποία θα είναι ελπίζομεν φύσεως ταύτης, ώστε να μας απαλλάξωσι δι΄οιουδήποτε τρόπου από τους Βουλγάρους, σας θερμοπαρακαλούμεν, Στρατηγέ μου, όπως καθ΄όλον το διάστημα της ανακωχής λάβητε στρατιωτικά μέτρα έστω και προσωρινά, ίνα καλλιτερεύσητε την θέσιν μας, ήτις είναι ανυπόφορος.
Μία κατάληψις της Δ. Θράκης υπό του Συμμαχικού Στρατού θα έθετε τέρμα εις τα δεινά μας και θα προελάμβανε πάσαν διατάραξιν της τάξεως, ήτις όπως έχομεν εκθέσει ήδη κινδυνεύει να εκραγή. Θα ήτο επιθυμητόν, όπως τα Ελληνικά στρατεύματα λάβωσι μέρος εις την κατάληψιν ταύτην, δεδομένου ότι οι εν τη Δ.Θράκη ευρισκόμενοι Έλληνες, εδείχθησαν πάντοτε απέναντι ημών φιλελεύθεροι και αποτελούσιν Έθνος με το οποίον δυνάμεθα κάλλιστα να συμφωνήσωμεν και θα ηδύναντο να μας προστατεύσωσι συγχρόνως με τους συμπατριώτας των ευρισκομένους υπό τας αυτάς με ημάς συνθήκας.
Διατελούμεν μετά σεβασμού
Οι βουλευταί της Βουλγαρικής Σοβράνιε Μεχμέτ Ντζέλαμ, Ισμαήλ Χάκκη, Σαλήμ Νουρή, Τέβφικ, Έτχετ Ρουστή, Σεβκέτ Σουκρή, Μεχμέτ Χασήμ, Κεμάλ.
γ. Β΄Παγκόσμιος Πόλεμος.
Στο Συνέδριο της Ειρήνης του Παρισιού (1946) εμφανίστηκαν οι εκπρόσωποι των Πομάκων Χουσείν Φεχμή Μπέης από την Ξάνθη και ο Χακκή Σουλεϊμάν Μπέης από τη Βουλγαρία και ζήτησαν με υπομνήματα την απελευθέρωσή τους από τη Βουλγαρική τυραννία και την ενσωμάτωσή τοιυς στην Ελληνική επικράτεια σαν λαός ισότιμος με τον Ελληνικό. Στο Παρίσι όμως και αργά επήγαν, και αν και επεσκέφθηκαν πολλούς επισήμους όλων των Ηνωμένων Εθνών, δεν επέτυχον τίποτε. Το ζήτημά τους δεν το εκμεταλλεύθηκε δυστυχώς η Κυβέρνησή μας καθόλου. Η Κυβέρνησή μας ζητούσε μεταρρύθμιση συνοριακή για λόγους ασφαλείας, που δε μας δόθηκε. Μπορούσε καλύτερα να υποστηρίξη την αίτηση των Πομάκων για να επιτύχουν οι δυστυχείς την ελευθερία τους και την ένωσή τους με μας, που εξασφαλίζει στο κράτος μας και σύνορα πολύ ψηλότερα αι ασφάλεια πραγματικότερη.
Στη συνέχεια οι εκπρόσωποι των Πομάκων της Θράκης επιδιώκοντας την ένωσή τους με την Ελλάδα, όπως είπαμε, επήγαν στην πρωτεύουσα των Ηνωμένων Πολιτειών όπου εδήλωσαν στον τύπο: Αφόρητος η Βουλγαρική τυραννία». Ο τύπος έγραψε : Από την Ουασιγκτώνα ανηγγέλθη ότι αντιπρόσωποι μιας φυλής, ήτις ιστορείται από της προ του Μεγάλου Αλεξάνδρου εποχής, έφθασεν εις την πρωτεύουσαν ίνα επιδιώξουν την ελευθερίαν ημίσεως και πλέον εκατομμυρίου Πομάκων. Οι αντιπρόσωποι ούτοι ομιλούν περί των Πομάκων ως περί ενός λαού όστις δια των αιώνων κατώκει εις τας υπωρείας της Ροδόπης, μεταξύ Ελλάδος και Βουλγαρίας. Μετά τους Βαλκανικούς πολέμους του 1912 και 1913, η έκτασις εκίνη της χώρας των, ήτις έκειτο εκτός του Βουλγαρικού εδάφους, εξεχωρίσθη εις την Βουλγαρίαν. Σήμερον δε, λέγουν οι αντιπρόσωποι των Πομάκων Χαμδή Χουσείν Φεχμή Μπέης, και Χακκή Σουλεϊμάν Βέης, υφίστανται ούτοι απηνείς καταδιώξεις εκ μέρους των Βουλγάρων».
Οι δύο αντιπρόσωποι εδήλωσαν και τα κάτωθι προς τους αντιπροσώπους του Αμερικανικού Τύπου:
«Εν Βουλγαρία δεν είμεθα ελεύθεροι να τελώμεν τα της Μουσουλμανικής θρησκείας μας και τα περισσότερα εκ των τριακοσίων τζαμιών μας εκλείσθησαν, επυρπολήθησαν ή κατεστράφησαν υπό των Βουλγάρων, και χιλιάδες εκ των συμπατριωτών μας υποβάλλονται εις καταναγκαστικόν ομαδικόν βάπτισμα εις ποταμούς, ως εάν ήσαν κτήνη. Και μολονότι διατηρούμεν εισέτι την γλώσσαν μας, εν τούτοις εις τους Πομάκους οίτινες είναι εγκατεστημένοι εις την Βουλγαρίαν δεν επιτρέπεται να την ομιλούν.
Είναι ο θερμός πόθος μας να εμπιστευθώμεν την υπόθεσίν μας και την εντολήν μας εις χείρας της Κυβερνήσεως των Ηνωμένων Πολιτειών».
Υπέβαλλαν το αίτημά τους στο Συμβούλιο Ασφαλείας του Ο.Η.Ε και προς το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ, για να διενεργηθεί δημοψήφισμα προς ελευθερίαν των Πομάκων από τον Βουλγαρικό ζυγό όμως και αυτή η προσπάθειά τους δεν ευοδώθηκε.
δ. Θανάσιμο τραύμα
Τον Ιανουάριο του έτους 1954 εκδόθηκε από τον τότε Γενικό Διοικητή Θράκης η ακόλουθη Διαταγή:
ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΙΣ ΘΡΑΚΗΣ
Δ/ΣΙΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ
Αριθ. πρωτ.Α 1043
Εν Κομοτηνή τη 28-1-54
ΠΡΟΣ
Τους κ.κ.Δημάρχους και Προέδρους Κοινοτήτων Ν.Ροδόπης
Κατόπιν Διαταγής του κ.Προέδρου της Κυβερνήσεως, παρακολούμεν όπως εφεξής εις πάσαν περίπτωσιν γίνεται χρήσις του όρου «Τούρκος-Τουρκικός» αντί του τοιούτου «Μουσουλμάνος-Μουσουλμανικός».
Επί τούτοις δέον να μεριμνήσετε δια την αντικατάστασιν των εν τη περιφερεία υμών υφισταμένων διαφόρων επιγραφών, όπως «Μουσουλμανικό Σχολείον, Μουσουλμανική Κοινότης κλπ» δια της τοιαύτης «Τουρκικόν».
Ο Γενικός Διοικητής Θράκης
Γ.ΦΕΣΣΟΠΟΥΛΟΣ
Σε ολόκληρη την Δυτική Θράκη, μόνον μία πινακίδα αντικαταστάθηκε στον ΕΧΙΝΟ και ουδεμία άλλη. Προς τούτοις εξεδόθη άλλη Διαταγή η οποία αυστηρότερη της προηγουμένης, διέτασσε την άμεση αντικατάσταση όλων των πινακίδων, όπως είχε προηγουμένως διαταχθή.
ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΙΣ ΘΡΑΚΗΣ
ΓΡΑΦΕΙΟΝ ΓΕΝΙΚΟΥ ΔΙΟΙΚΗΤΟΥ
Αριθμ. πρωτ. Α 202
Εν Κομοτηνή τη 5-1-55
ΠΡΟΣ
Την καθ΄ημάς Δ/νσιν Εσωτερικών
Παρά τας αυστηράς Διαταγάς της Κυβερνήσεως, κοινοποιηθείσας και υφ΄ημών δια των υπ΄αριθ. ΕΠ 728/22-4-54 και Α24869/22-12-54, περί της αντικαταστάσεως και χρησιμοποιήσεως του λοιπού των όρων «Μουσουλμάνος-Μουσουλμανικός» δια των τοιούτων «Τούρκος-Τουρκικός» εις το χωρίον «’Αρατος επί της δημοσίας οδού ΚΟΜΟΤΗΝΗΣ-ΑΛΕΞ/ΠΟΛΕΩΣ υφίσταται επιγραφή εμφανέστατη αναγράφουσα «Μουσουλμανικόν Σχολείον». Ν΄αντικατασταθή αμέσως τόσον αύτη όσον και πάσα άλλη τυχόν υπάρχουσα εις την περιοχήν του Νομού Ροδόπης.
Οι κ.κ. Νομάρχαι, προς ούς η παρούσα κοινοποιείται, να μεριμνήσουν δια την αντικατάστασιν των τυχόν υπαρχουσών τοιούτων επιγραφών εις άπασαν την περιοχήν των.
Ο Γενικός Διοικητής Θράκης
Γ.ΦΕΣΣΟΠΟΥΛΟΣ
ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΙΣ: Νομάρχας :΄Εβρου-Ξάνθης
Καβάλας-Δραμας
Στην ουσία η εν λόγω Διαταγή, ήταν η καταστρατήγηση της Συνθήκης Λωζάνης και ο καταλύτης της διάλυσης της ελληνικότατης συνειδήσεως των Αγριάνων-Πομάκων.
Η πιο αγνή και καθαρόαιμος ελληνική φυλή των αρχαίων Αγριάνων, έπινε το ποτήριον του δηλητηρίου της αποκοπής από την εθνικήν αυτής συνείδησιν. Η θλίψη και η απόγνωση της φυλής αυτής από την συμπεριφοράν του επίσημου ελληνικού κράτους ήταν ένα μεγάλο θανάσιμο τραύμα.
Επικολούθησαν και άλλα σφάλματα από εκπροσώπους φορέων της Ελληνικής Διοικήσεως εις βάρος των Αγριάνων, τα οποία προσετέθησαν στο προαναφερθέν θανάσιμο τραύμα και ολοκλήρωσαν την αναίσχυντον συμπεριφοράν.
Το 1983, μετά από είκοσι εννέα (29) ολόκληρα έτη, με την υπ΄αριθμόν 206 απόφαση του Μονομελούς Πλημμελειοδικείου ΞΑΝΘΗΣ, καταργήθηκε, ο όρος «Τουρκικόν» από την Ένωση Τουρκικής Νεολαίας Κομοτηνής και την Τουρκική Ένωση Ξάνθης, αντίστοιχα.
Παράλληλα με την παραπάνω απόφαση, καταργήθηκε ο όρος «Τούρκος-Τουρκικόν» από ολόκληρο το χώρο της Δυτικής Θράκης.
ε.Τελευταία χρονική περίοδος.
Μετά την απόφαση 206 του Πλημμελειοδικείου Ξάνθης (1983), το επίσημο Ελληνικό κράτος, αντιλαμβανόμενο την σφαλεράν περίοδο που έπραξε εις βάρος των Αγριάνων, προσέδωσε ευνοϊκήν μεταχείριση προς τους Αγριάνας με διάφορες πράξεις μεταμέλειας, προς τους πληγέντες. Προσελήφθησαν Αγριάνες-Πομάκοι, σε διάφορες Υπηρεσίες κρατικών φορέων, ακόμα και στο στράτευμα. Διενέμοντο επί αρκετά έτη τρόφιμα και ζωική νομή κατά την χειμερινή περίοδο. Χορηγήθηκαν άδειες ανεγέρσεως ή επισκευής οικοδομών.
Εδόθησαν άδειες καπνοκαλλιέργειας, κυνηγών και άλλων δραστηριοτήτων. Εγένετο στράτευσις των Αγριάνων εις τα τάγματα Εθνοφρουράς.
Κατασκευάστηκαν κοινωφελή έργα στα ορεινά χωριά της Ροδόπης κατοικούμενα όλα από Αγριάνες-Πομάκους-Ροδοπαίους.
Οι προαναφερθείσες πράξεις αβροφροσύνης και ρεαλιστικότητας άγγιξαν τις ψυχές των Αγριάνων και παρόλη την πικρίαν που είχαν από τα προηγούμενα χρόνια, το αποδεικνύουν με το παρακάτω δημοσίευμα:
40 κάτοικοι του Εχίνου βροντοφωνάζουν
ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΛΛΗΝΕΣ
Με έγγραφό τους προς τον Νομάρχη κ.Καραγκουνίδη σαράντα κάτοικοι του Εχίνου καταρρίπτουν τον μύθο των 31 προηγούμενων και δηλώνουν απερίφραστα ότι όχι μόνο νοιώθουν ΕΛΛΗΝΕΣ μουσουλμάνοι, αλλά στο παρελθόν οι παππούδες και οι πατεράδες τους πολέμησαν κατά των Τούρκων.
Οι σαράντα κάτοικοι του Εχίνου αφού δηλώνουν την αγανάκτησή τους για το δημοσίευμα της «Ιλερί» (επιστολή συμπατριωτών τους) τονίζουν ότι όσα περιέχονται σ΄αυτήν δεν το χωράει ο νους τους.
Το πλήρες κείμενο της επιστολής προς τον Νομάρχη έχει ως εξής:
Κύριε Νομάρχα
Είμαστε αγανακτισμένοι με το δημοσίευμα της «Ιλερί» Κομοτηνής σε ελληνική γλώσσα όσον αφορά στο εξής θέμα:
Δεν μας ενδιαφέρει εμάς τι έκανε ο Σεμπαχεδίν για ν α κτίσει την ταβέρνα του και από που βρήκε τα λεφτά. Αυτό είναι δουλειά των υπευθύνων κρατικών λειτουργών να το βρουν. Ούτε μας νοιάζει τι ταμπέλα έβαλε αυτός ο συμπατριώτης μας στο μαγαζί του.
Ο καθένας ό,τι θέλει βάζει, δημοκρατία έχουμε , τα πάντα είναι ελεύθερα, να κάνει ό,τι θέλει ο καθένας αρκεί να μη βλάπτει τον άλλον.
Όποιος θέλει να πάει στο καινούργιο μαγαζί πάει, οποιανού δεν του αρέσει η ταμπέλα ή η φάτσα του Σεμπαχεδίν να μην πάει. Ως εδώ καλά, αλλά από κει και πέρα να βρεθούν άνθρωποι από το χωριό μας και να λένε ότι εμείς είμαστε αναπόσπαστοι του Μεγάλου Τουρκικού Έθνους, ε ! αυτό πάει πολύ.
Και το άλλο, ότι θα πεθάνουμε εμείς για την Τουρκία αυτό δεν το χωράει το μυαλό μας.
Εμείς εδώ είμαστε γεννημένοι Έλληνες όπως ήταν και οι πρόγονοί μας Έλληνες και μάλιστα πολλοί από τους πατεράδες και τους παππούδες μας πολέμησαν εναντίον των Τούρκων και εναντίον των Βουλγάρων όταν και όπου χρειάσθηκε.
Έρχονται τώρα αυτοί οι 31 συγχωριανοί μας να μας πουν ότι είμαστε Τούρκοι; Ε! αυτό πάει πολύ, είμαστε Μουσουλμάνοι και πιστεύουμε στην θρησκεία αυτή γιατί έτσι την βρήκαμε από τους πατεράδες μας.
Αλλά στην ψυχή είμαστε Έλληνες, αυτό το λέμε και το διακηρύσσουμε σ΄όλον τον κόσμο.
Ευχαριστούμε κ.Νομάρχα που μας ακούσατε.
Θα χαιρόμαστε να σας βλέπουμε πιο τακτικά στο χωριό μας.
Ακολουθούν σαράντα υπογραφές κατοίκων του Εχίνου.
Μετά από τα προαναφερθέντα, το 1991 έρχεται το μήνυμα της ΙΣΟΝΟΜΙΑΣ και ΙΣΟΠΟΛΙΤΕΙΑΣ, της Κυβερνήσεως του Πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, το οποίο μήνυμα , επιφέρει καταλαγή των ιστορικών γεγονότων.
Με την υποστήριξη του Δ΄ Σώματος Στρατού, ο Πομάκος Ριτβάν Καρά-Χότζα, κυκλοφόρησε το 1995, το πρώτο Πομακο-Ελληνικό λεξικό. Από τότε, μέχρι σήμερα, το λεξικό αυτό έχει γνωρίσει πολλές αναθεωρημένες εκδόσεις, με πιο πρόσφατη αυτή του 2017 ως :
Βασικό Μορφολογικό «Λεξικό της Πομακικής» με 50.000 λημματικές καταχωρήσεις.
3.ΜΗΝΥΜΑ ΠΡΟΣ ΑΓΡΙΑΝΑΣ-ΡΟΔΟΠΑΙΟΥΣ-ΠΟΜΑΚΟΥΣ
Αγαπητοί συμπατριώτες μας, ΑΓΡΙΑΝΕΣ-ΡΟΔΟΠΑΙΟΙ-ΠΟΜΑΚΟΙ είσαστε συνεχιστές της ΑΡΧΑΙΑΣ ΘΡΑΚΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΥΛΗΣ ΤΩΝ ΑΓΡΙΑΝΩΝ.
Οι αρχαίοι πρόγονοί σας βοήθησαν τον ΜΕΓΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ, ως ΙΧΝΗΛΑΤΕΣ ΠΕΛΤΑΣΤΕΣ, στην μεγάλη του εκστρατεία προς τον Ινδό ποταμό.
Οι τότε πρόγονοί σας λάτρευαν τους δώδεκα θεούς του Ολύμπου, μέχρι το 313 μ.Χ, οπότε ο Μέγας Κωνσταντίνος με το Διάταγμα των ΜΕΔΙΟΛΑΝΩΝ περί ανεξιθρησκείας τους ώθησε προς τον χριστιανισμόν.
Από το 313 μ.Χ μέχρι τα μέσα του 18ου αιώνος, οι πρόγονοί σας, επί χίλια τετρακόσια (1400) έτη, ήσαν Χριστιανοί. Για λόγους ανεξάρτητους της θελήσεώς των, αναγκάστηκαν να αλλαξοπιστήσουν και να προσχωρήσουν στην μουσουλμανική θρησκεία.
Όμως μέσα στις φλέβες των προγόνων σας και στις δικές σας φλέβες, το αίμα συνεχίζει να είναι ελληνικό. Τα χαρακτηριστικά του προσώπου σας, η αρχιτεκτονική των σπιτιών των σας χωρίς καφασωτά χαρεμπλίκια, τα ήθη και τα έθιμά σας, η φορεσιά σας, τα ανασκαφικά ευρήματα της περιοχής στην οποία διαβιείτε, ακόμα και τα τραγούδια σας είναι παράφραση των Ελληνικών λαϊκών τραγουδιών.
Είσαστε η περισσότερον αγνή και καθαρόαιμη ελληνική φυλή.
Το υπόλοιπο της ζωής σας είναι στα χέρια σας και στα χέρια των απογόνων σας.
Έχετε το αυτεξούσιο από τη ΘΕΙΑ ΧΑΡΗ να πράξετε, όπως εσείς θέλετε, χωρίς κανένα φόβο και χωρίς καμία εντροπή.
ΕΙΣΑΣΤΕ ΚΑΘΑΡΟΑΙΜΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ.
Σας συγχαίρω.
4.ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Εμφιλοχωρεί, στα κατάβαθα της ψυχικής μου οντότητας, μια κρυφή ελπίδα: Το ΑΡΘΡΟ αυτό να ηχήσει σε ευήκοα ώτα, υψηλά ισταμένων ΚΡΑΤΙΚΩΝ λειτουργών, ώστε η ονομασία αυτή των υπερήφανων αυτών ανθρώπων, να αποκτήσει την ορθή και αληθινή λέξη-ΑΓΡΙΑΝΕΣ-και να έχει και την αρμόζουσα νομική κάλυψη.
Γένοιτω !!!